Gıda Zehirlenmesi: Hilal Öztürk Yazdı

Hilal Öztürk
Hilal Öztürk gıda mühendisliği bölümünden mezun olup hali hazırda Endüstri Mühendisliği okumaktadır. Hilal Öztürk, gıda mühendisliği eğitimi boyunca daha çok gıda güvenliği, gıdada bulunan mikroorganizmalar ve fito-kimyasalların insan üzerindeki etkileri üzerine araştırmalar ve okumalar yaptı. Öztürk, yine bu konular başta olmak üzere gıdanın çeşitli alanlarıyla ilgili yazılarıyla sitemizde katkıda bulunmaktadır.
20.08.2019
A+
A-

Gıda Zehirlenmesi: Hilal Öztürk Yazdı

Özet

Bütün yazılarımızda var olan gıda tehlikelerinden ve onların korunması için gerekli olan yöntemlerden bahsetmiştik. Ayrıca, gıda güvenliği yöntemi (HACCP ve ISO 22000) nedir ve evdeki koruma yöntemlerinden ve gıda güvenliğinin Türkiye’deki yerini ve Avrupa’daki yerini anlatmıştık.

Unutulmamalıdır ki, gıda güvenliğine dikkat edilmez ise gıda tehlikelerine ve gıda zehirlenmelerine yol açabilmektedir. 2014 yılında yapılan bir araştırmada [1]; 2007-2011 yılları arasındaki 215 gıda zehirlenmesi incelenmiş ve incelenen zehirlenmelerin hangi gıda kaynaklı oldukları ve yüzdeleri sırasıyla verilmiştir; Tavuk ürünleri 83 adet ile %38,6 Et ürünleri ve et içeren yemekler 74 adet ile %34,4 Konserve, koruyucu içeren etsiz yemek 36 adet ile %16,8 Balık ve deniz ürünleri 22 adet ile %10,2. Daha yakın zamanda gerçekleşen gıda zehirlenmelerinden bahsedecek olursak haberlere yansıyan bir örnek 19 Haziran 2019 tarihinde gerçekleşen Tekirdağ’ın Hayrabolu ilçesinde 42 asker, gıda zehirlenmesi şüphesiyle hastaneye kaldırılması olayıdır  [2], bir diğeri ise; 19 Ağustos 2019 tarihinde gerçekleşen Nevşehir’in Kaymaklı beldesindeki bir otelde konaklayan 52 turist gıda zehirlenmesi sebebiyle hastaneye kaldırılmasıdır [3]. Bu sebeple, bu haftaki konumuzu da gıda zehirlenmesi olarak seçtik. Anlatacağımız şeyler ise; gıda zehirlenmesi nedir, türleri ve sebepleri nelerdir, nasıl anlaşılır ve korunma yöntemlerinin ne olduğudur.

Gıda Zehirlenmesi Nedir?

Gıdalarda üreyen mikroorganizmaların salgıladığı toksinlere bağlı olarak ortaya çıkan durumlara ise “gıda zehirlenmeleri” denmektedir [4]. Gıda zehirlenmesi vücudun çeşitli yerlerinde kalıcı kusurlara neden olabilir. Örneğin; böbreklere, kan dolaşım sistemine, karaciğere, midye ve sinir sistemine zarar verebilir. Bu nedenle, güvenli gıda tüketimi hayatta çok önemli bir konudur. Ayrıca, gıda zehirlenmesi sadece gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde değil, gelişmiş ülkelerde de ciddi bir halk sağlığı sorunudur.

Türleri

Gıda zehirlenmesinin üç türü bulunmaktadır, bunlar sırasıyla; bakteriyel, bakteriyel olmayan ve virüslere bağlı sindirim sistemi enfeksiyonlarıdır.

  1. Bakteri kaynaklı gıda zehirlenmesine sebep olan üç ana tür vardır ve bunlar aşağıda verilmiştir;
  2. Birincisi, çok sayıda bakteri içeren yiyecek yemenin neden olduğu enfektif tiptir. Yenildikten sonra, bakteriler bağırsakları tahriş eder ve hastalığa neden olur (Örn. Salmonella zehirlenmesi).
  3. İkincisi, bakteriler büyür ve çoğalırken, toksin gıda içine salınır (Örn. Staphylococcus aureus zehirlenmesi).
  4. Üçüncü tip de yine toksinden kaynaklanır. Toksin gıdada üretilmez, ancak bakteriler tüketildikten ve bağırsak sisteminde büyüdükten sonra, toksinler bağırsaklarda salınırlar (Örn. Clostridium perfringens zehirlenmesi).
  5. Bakteriyel olmayan gıda zehirlenmesinin en yaygın nedenlerine de;
  • Zehirli mantarlar
  • Parazitler
  • Ağır metaller (Örn. Arsenik, kurşun, kadminyum)
  • Hayvan toksinleri bulunur [5].
  1. Virüslere bağlı sindirim sistemi enfeksiyonları, gıda kaynaklı viral enfeksiyonlar olarak adlandırılmaktadır. Bu enfeksiyona ana sebepler olarak;
  • Norovirüs
  • Rotavirüsü,
  • Hepatit A virüsü
  • Hepatit E virüsü sayılmaktadır [5].

Gıda Zehirlenmesinin Belirtileri

Mide bulantısı, karın ağrısı, kramplar, kusma, baş dönmesi, baş ağrısı, gözlerde bulanıklık, çift görme, yüksek ateş, ishal, halsizlik ve ağız kuruluğu gıda zehirlenmesinin belirtileridir.

Gıda Zehirlenmesi Nasıl Fark Edilir ve Tanının Konması

Gıda zehirlenmesi, zehirli besinin tüketildikten birkaç saat sonra yukarıda verilen belirtilerle kendini gösterir. Kanlı ishaliniz varsa, şiddetli baş ağrısı veya ateş varsa, zehirlenme belirtileriniz iki günden fazla devam ediyorsa hemen bir hekime başvurulmalıdır. Hastanın doktor kontrolüyle tansiyon, nabız, solunum hızı ve sıcaklık da dahil olmak üzere sizi fizik muayeneden geçirilir. Sizden dışkı veya kusmuk örneği alınarak kan ya da mukus içerip içermediğine bakılabilir. Eğer testlerde toksik madde tespit edilirse, gıda zehirlenmesi teşhisi konur ve hasta hemen tedaviye alınır [6,7,8].

Gıda zehirlenmesi vakalarının çoğu doktora gitmeden birkaç gün içinde geçer. İyileşme zamanı enfeksiyon türüne, yaşınıza, sağlık durumunuza ve başka bir hastalığınızın olup olmamasına bağlıdır [6,7,8].

Gıda Zehirlenmesinde Tedavi

Besin zehirlenmesinin tedavisindeki temel amaç; kaybedilen sıvıyı ve mineralleri yerine koymak ve zehirlenmeye neden olan bakteriyi yok etmektir. Bunun için zehirlenmeye neden olan bakteri saptandıktan sonra uygun antibiyotik tedavisi verilir. Fakat çoğu besin zehirlenmelerinde antibiyotik gerekli olmadığının bilinmelidir. Ancak, bazen belirli bakteriyel enfeksiyonlar için size antibiyotik verilebilir. İyileşme zamanı enfeksiyon türüne, yaşınıza, sağlık durumunuza ve başka bir hastalığınızın olup olmamasına bağlıdır. Mideniz bulanıyor veya kusuyorsanız herhangi bir şey yemeyin. Midenizin bulanıyorsa bir saat süreyle midenizi dinlendirin ve ardından küçük yudumlarla su içmeyi deneyin. Düzenli su içtiğinizden emin olun. Hastalığın başkalarına da geçmesini engellemek için kişisel hijyeninize dikkat edin. Örneğin, tuvalete gitme ve yemek hazırlamanın öncesinde ve sonrasında ellerinizi yıkayın. İyileşme zamanı enfeksiyon türüne, yaşınıza, sağlık durumunuza ve başka bir hastalığınızın olup olmamasına bağlıdır [6,7,8].

 

 

Korunmak için tavsiyeler

  • Besinleri güvenilir yerlerden satın alınmalıdır. Besinler satın alırken, etiket okunmalı, üretim ve son kullanma tarihi, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’ndan üretim izni olup olmadığı ve saklama koşullarına dikkat edilmelidir.
  • Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri kesinlikle kullanılmaması gerekir.
  • Kırık, çatlak, dışı kirlenmiş yumurta satın alınmamalıdır.
  • Konserve satın alırken, alt ve üst kapakları şişkin, kutusu hasar görmüş, kapağı gevşemiş ve son kullanma tarihi geçmiş olanlardan uzak durulması gerekir.
  • İçme sularının güvenilir kaynaklardan satın alınmasına özen gösterilmelidir.
  • Özellikle yazın dışarıda ve açıkta satılan yiyeceklerin tüketiminden kaçınılmalıdır.
  • Yiyecekler satın alındıktan sonra açıkta ve oda sıcaklığında bırakılmamalıdır ve tüketilene kadar buzdolabında muhafaza edilmesi gerekir.
  • Çiğ besinlerle pişmiş yiyecekler birbirine temas etmeyecek şekilde saklanmalıdır.
  • Sebze ve meyveler iyice yıkanmalıdır
  • Yemekler günlük olarak hazırlanmalıdır ve artan yemekler yalnızca bir kez ısıtılmalıdır.
  • Kolay bozulabilen besinler uygun süre ve sıcaklıkta pişirilmesi gerekir.
  • Pişmiş yemekler oda sıcaklığında bir saatten fazla bekletilmemesi gerekmektedir [6,7,8,9].

Pişirme kuralları önemli

Bakteriler, besin zehirlenmesi yapan mikroorganizmalardır. Mikroorganizmalar, en iyi şekilde oda sıcaklığında çoğalmaktadır. Yiyecekler hazırlanırken, yüksek derecede ve homojen bir şekilde pişirilmeleri gerekmektedir. Ayrıca sağlık için de kızartma yapmak yerine fırın ve düdüklü tencerelerin kullanılması gerekir. Bakteriler, yüksek sıcaklarda ölebileceği gibi düşük sıcaklıklarda çoğalmalarını gerçekleştiremez ve zehirlenmeye yol açmazlar. Dört derece ve bu derecenin altındaki sıcaklıklarda (Örn. buzdolabları) besinleri saklanmalı ve gerekirse derin dondurucuda tutarak, bakteri üremesini engellenebilmektedir [6,7,8,9].

 

Hilal Öztürk

hilal.ozturk95@hotmail.com

 

 

 

  1. Urazel B, Çelikel A, Karbeyaz K, Akkaya H. 2014, Gıda zehirlenmesine bağlı rapor düzenlenen adli olguların değerlendirilmesi, Dicle Tıp Dergisi
  2. https://www.haberler.com/42-asker-gida-zehirlenmesi-suphesiyle-hastaneye-12159199-haberi/
  3. http://www.kamudanhaber.net/guncel/nevsehirde-gida-zehirlenmesi-suphesiyle-52-turist-hastaneye-kaldirildi-h406202.html
  4. Özkaya FD, Cömert M. 2008, Gıda zehirlenmelerinde etken faktörler, Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi
  5. https://www.medicalpark.com.tr/gida-zehirlenmesi-nedir-belirti-ve-tedavi-yontemleri-nelerdir/hg-1915
  6. https://npistanbul.com/gida-zehirlenmesi
  7. https://ankara.baskenthastaneleri.com/tr/saglik-rehberi/gida-zehirlenmesi
  8. https://www.nhs.uk/translationturkish/Documents/Food_Poisoning_Turkish_FINAL.pdf
  9. https://www.medikalakademi.com.tr/gida-zehirlenmesi-belirtileri-ve-tedavisi/#gida-zehirlenmesinden-korunma

 

YORUMLAR

Bir Cevap Yazın