Kırsalda İstihdam: Osman İnan Yazdı
TÜRKİYE’DE KIRSAL KALKINMA 36: KIRSALDA İSTİHDAM
- Kalkınma Planında, Sürdürülebilir kırsal kalkınma için; üretici birliklerinin ve aile işletmelerinin üretim kapasitesinin arttırılması ile kırsal işgücünün istihdam edilebilirliğinin artırılması hedeflenmiştir. Bu şekilde, kırsalda yaşam kalitesinin iyileştirilmesi, yoksullukla mücadele edilmesi, kırsal toplumun düzenli ve yeterli gelire ulaştırılarak refah düzeyinin artırılması ve nüfusun kırsalda tutundurulması hesaplanmıştır.
Kırsal alanlarda istihdamın arttırılması yalnızca kırsal alanların kalkındırılmasına değil, topluca kalkınmaya katkı sağlamaktadır. Kırsal alanlar halen önemli bir nüfusa sahiptir. Bu açıdan bakıldığında kırsal alanlarda istihdam oluşturacak çalışmalar yapılması önemlidir. Kırsalda daha çok yatırım, üreticiye daha çok gelir ve istihdama daha çok katkı sağlaması amacıyla kırsal kalkınma desteklerinin kullandırılması önemlidir.
Kırsal alanlarda istihdamın dörtte üçüne yakınını tarımsal istihdam oluşturmaktadır. Türkiye’de istihdamın yapısı incelendiğinde tarım sektörünün istihdam için her zaman önemli olduğu görülmektedir. 2000 yılında tarımsal istihdamın oranı %36 iken bu oran 2020 yılında %17,6’ya düşmüştür. Bu duruma istihdam edilen kişi sayısı olarak bakıldığında da tarımda 2000 yılında yaklaşık 7,7 milyon kişi istihdam edilirken 2020 yılında bu rakam yaklaşık 4,716 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir1. Toplam istihdam oranları büyük dalgalanmalar göstermemekle birlikte tarım sektöründeki istihdamın ağırlığı sürekli olarak azalmaktadır2.
Kırsal istihdam konusu incelenirken kırsalda kadın işgücü, genç işgücü, mevsimlik işçilik, çocuk işçiliği gibi konuların da bilinmesi gerekmektedir.
Türkiye’de çeşitli tarımsal faaliyetlerde kadın işçi kullanım büyük ölçüde fazladır, bu durum bölgeler arası büyük farklılıklar da göstermektedir. Türkiye’nin bazı tarım bölgelerinde kadın işçi kullanımı çok büyük miktarlara varırken, toplam içinde kadınların payı da yüksek oranlar göstermektedir; hatta bazı illerde toplam içinde kadınların değil, erkeklerin ve çocukların payından söz edilebilmektedir3.
Köylerde tarımsal işlerde kadınların iş gücünde bu kadar fazla olmasına ve kadın-erkek arasındaki iş bölümüne dayanan farklılaşmalar olmasına rağmen, henüz kadının statüsü ikinci derecede görülmektedir4. Kırsal alanda yaşayan kadınların, tarımsal üretim faaliyetlerinin neredeyse her aşamasına katıldıkları ancak alınacak kararlarda çoğu zaman etkili olamadıkları bilinmektedir.
Kırsal kesimde genç işsizliğinin temelinde gençlerin tarım sektörünü ürettikleri ve gelir sağlayarak yaşam koşullarını iyileştirdikleri bir çalışma alanı olarak görmemeleri bulunmaktadır. Öncelikle kırsal kesimdeki gençlerin çoğu tarımsal üretim becerilerini geliştirecek yeterli niteliğe sahip değildir. Tarımla ilgili eğitim ve öğretime erişim zorlukları vardır ve girişimci yönlerini geliştirememektedirler. Finansman konusundaki bilgileri yetersizdir ve teminat sorunları nedeniyle finans kaynaklarına ulaşamamaktadırlar. Tarımsal üretimden elde edilen gelir istedikleri yaşam koşullarına sağlamak için yetersizdir. Tarımsal üretimin geliştirilmesi ve yönlendirilmesi konusunda düşünce ve görüşlerinin dikkate alınmadığını düşünmektedirler5,6. Tüm bu sebepler kırsal kesimde yaşayan gençlerin bu alanlarda istihdamdan kopmalarına ve göçe yöneltmektedir.
Türkiye’de tarımsal işletme sahipleri, iş talep eden ve yerli tarım işçisine göre kısmen daha ucuza çalışan yabancı iş gücü göçmenlerini de çalıştırmaya başlamışlardır. Türkiye’de tarım sektöründe çalışan yabancı iş gücü göçmenleri genellikle kayıt dışı olarak ve yasal olmayan bir şekilde çalışmaktadırlar. Türkiye’de tarım sektöründe, işveren ile çalışan arasında genellikle herhangi bir iş anlaşması imzalanmamaktadır. Bu sebeple Türkiye’de yabancı iş gücü göçmenlerinin sayısıyla ilgili herhangi bir istatistiki bilgi mevcut değildir7.
Kırsalda İstihdamın Artırılması için Yapılabilecekler
Tarım ve tarım dışı konularda iş geliştirilmesi kırsalda istihdamın arttırılabilmesi için önemlidir;
Bitkisel Ürünün İşlenmesi ya da Paketlenmesi, Arıcılık ve Arı Ürünlerinin Üretimi, İşlenmesi ve Paketlenmesi, Zanaatkarlık ve Yerel Ürün İşletmeleri, Kırsal Turizm Faaliyeti, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Üretimi, Coğrafi İşaretli Ürünlere Yönelme, Yöresel Daha Yüksek Gelirli Ürünlere Yönelme, Organik Tarıma Yönelme, İyi Tarım Uygulamalarına Yönelme, Su Ürünleri Yetiştiriciliğinde, Yenilenebilir Enerji Yatırımları, Alternatif Satış Yolları Geliştirme, Değeri Yüksek Diğer Ürünleri Üretme, Sulama Koşullarının İyileştirilmesi ile Ürün Arttırma, İkinci Ürüne Yönelme gibi konular desteklenmelidir8.
SONUÇ
IPARD ve KKYDP programları aracılığıyla kırsal alanlara desteklemeler yapılmaktadır. Her iki programda birbirine benzer desteklemeler bulunduğu gibi farklı destekleme yatırımları da bulunmaktadır. Bu konuda, proje başvurusunun hangisine yapılacağıyla ilgili önceden mutlaka bilgi alınmalıdır. Çeşitli AB fonları, yerel, ulusal ve uluslararası desteklemeler ile de kırsal alanlar desteklenmektedir.
Kırsal alanlarda istihdamı arttıran tarım ve tarım dışı faaliyetler de özendirilmelidir. Bunlardan özellikle kadın girişimciliğini artıran ve kadınlara istihdam olanağı sağlayan alanlara öncelik verilmesi gerekmektedir. Tarım dışında en önemli gelir kaynaklarından biri de kırsal turizm faaliyetleridir. Türkiye’nin her bölgesi bu konuda çeşitli imkanlara sahiptir. Bütün bu önlemlerin alınmasıyla Türkiye’de kırsal alanlarda yaşayan halkın gelirlerinin artmasıyla birlikte refah seviyeleri yükselebilecek ve kırsal alanların ülke ekonomisine olan katkıları artabilecektir.
Kırsal alanları sosyal, ekonomik ve kültürel açılardan yaşanabilir hale getirmek ve buralarda yaşayan halkın yaşadıkları yerden memnun olmalarını sağlamak kırsal kalkınmanın en önemli meselesidir.
Yük. Zir. Müh. Osman İNAN
17.04.2021
KAYNAKLAR
1 ANONİM (2019). Kırsal Kalkınma ve Kırsalda İstihdam Grubu Çalışma Belgesi. Tarım ve Orman Şurası.
2 IŞIN F, KESKİN G, KILIÇ M, TÜRKEKUL B ve ATEŞ H Ç (2010). Türkiye’de Tarımsal İşgücü Piyasası ve Sosyal Güvenlik Politikaları.
3 ÖZGÜÇ N (1998). Kadınların Coğrafyası. Çantay Kitabevi. İstanbul.
4 TÜRKDOĞAN O (2006). Türkiye’de Köy Sosyolojisi. IQ Kültür Sanat Yayıncılık. 880. İstanbul.
5 CÖMERT N (2017). Kırsalda tarım ve gençlik, Erişim tarihi:05.02.2017, https://www.tarimdanhaber.com/haber/tarim/ kirsalda-tarim-ve-genclik//.
6 ENGİNDENİZ S ve CAN B A (2017). Kırsal Kesimde Gençlerin İstihdam Sorunları: Türkiye Üzerine Bir İnceleme. Kitap Bölümü. Kayıt Dışı İstihdam ve Ekonomi.
7 Anonim (2019). Kırsal Kalkınma ve Kırsalda İstihdam Grubu Çalışma Belgesi. Tarım ve Orman Şurası.
8 İNAN O ve KONYALI S (2021). Kırsal Kalkınmada Gelirlerin Çeşitlendirilmesi. Tarım ve Mühendislik Dergisi. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası. 131. Sayısı. Ekim-Aralık 2020.
https://www.kirsaldakadinlar.com/ (Kırsalda Kadınları Destekleme Derneği – KKD)
ANONİM (2011). Kadın İstihdamının Desteklenmesi Operasyonu Hibe Programı Projeler Özeti. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. İş Bulma Kurumu (İŞKUR). 2011.
ANONİM (2015). Kadın İstihdamı Eylem Planı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. İş Bulma Kurumu (İŞKUR).
ANONİM (2020). Kırsal Alanlarda İstihdam. Kırsal Kalkınma Dergisi. 19. Sayısı. Ocak- Nisan 2020.
BAKIRCI M (2013). Kırsal Alanda İstihdamın Çeştlendirilmesi: Kahta Tekstil İşçileri Örneği. Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 27. Ocak-2013. S.660-681. İSTANBUL ISSN:1303-2429.
CAN B A ve ENGİNDENİZ S (2019). Türkiye’de Kırsal Kesimde Kadınların İstihdam Sorunları. Kitap Bölümü. Dünden Bugüne Ekonomi Yazıları 2. ISBN: 978-605-2012-95-6 Umuttepe Yayınları.
ÖRNEK Ü (2013). http://blog.milliyet.com.tr/kirsal-istihdam-ve-onemi/Blog/?BlogNo=405215 Erişim Tarihi: 11.04.2021.