Parlatıcılar, Gazlar ve Tadlandırıcılar (E900-E999) Hilal Öztürk Yazdı

Hilal Öztürk
Hilal Öztürk gıda mühendisliği bölümünden mezun olup hali hazırda Endüstri Mühendisliği okumaktadır. Hilal Öztürk, gıda mühendisliği eğitimi boyunca daha çok gıda güvenliği, gıdada bulunan mikroorganizmalar ve fito-kimyasalların insan üzerindeki etkileri üzerine araştırmalar ve okumalar yaptı. Öztürk, yine bu konular başta olmak üzere gıdanın çeşitli alanlarıyla ilgili yazılarıyla sitemizde katkıda bulunmaktadır.
30.10.2019
A+
A-

Özet

Bundan önceki yazılarımızda; gıda katkı maddelerinin tanımından, sınıflandırılmalarından, ‘E’ kodlarından, kullanım amaçlarından, katkı maddelerinden ve hangi ürünlerde kullanıldığından bahsetmiştik. Bu sebeple, sırayla ilerlediğimiz katkı maddelerinden altıncı grup olan E900-E999: Parlatıcılar, gazlar ve tatlandırıcılardan bahsedeceğiz.

 

E900-E999: Parlatıcılar, Gazlar ve Tatlandırıcılar Nelerdir?

Bu gruptaki katkı maddeleri, aslında farklı fonksiyonlara sahip katkı maddeleri olarak adlandırılmaktadır. Parlatıcılar, gazlar ve tatlandırıcılar olarak adlandırılan katkı maddeleri, bu gruba aittirler. Şimdi, Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri yönetmeliğine göre olan tanımlardan bahsedelim [1];

 Tatlandırıcılar: Sofralık tatlandırıcılarda veya gıdalarda tatlı tat vermek amacıyla kullanılan maddeler;
 Parlatıcılar: Yağlayıcılar/kaydırıcılar da dahil gıdaların dış yüzeyine uygulandığında parlak bir görünüm veren veya koruyucu bir tabaka sağlayan maddeler;
 Ambalajlama gazları: Gıda maddesi kaba yerleştirilmeden önce, yerleştirilirken veya yerleştirildikten sonra kap içine verilen hava dışındaki gazlar;

Olarak tanımlanmaktadırlar. Hepsinden teker teker bahsedecek olursak;

1. Tatlandırıcılar Nelerdir?

Tatlandırıcılar gıdalara şeker tadı vermek veya tadını artırmak amacıyla katılan gıda katkı maddeleri içerisinde bir grup katkı maddesine verilen isimdir. Kendi içinde üç gruba ayrılır ve bunlar [2,3,4]; 

1.1. Doğal Tatlandırıcılar: Gıdaları daha da tatlandırmak için kullanılmaktadırlar. Fruktoz, sükroz ve glikoz şurubu örnek olarak verilebilir. Ayrıca, Konserve bezelye, bisküvi, tatlılar, konserve meyve ve jellerde kullanılırlar.
1.2. Yapay Tatlandırıcılar: Düşük kalorili/diyabet için olan yiyecek ve içeceklerde kullanılırlar. Apartam (E951) ve sakkarinler (E954), bu gruba örnek olarak verilebilir. Diyet içecekler örnek olarak verilebilir.
1.3. Toplu Tatlandırıcılar (Bulk Sweeteners): Alkolsüz içecekler ve şekerlemelerde ve bazı diyabetik yiyeceklerde sorbitolün kısmi ikame maddesi olarak kullanılır; sukroz kadar tatlı olan %70-80’dir. Sorbitolve mannitol (E965), bu gruba örnek olarak verilebilir. Diyabetik gıdalar, şekersiz gıdalar, şekersiz sakızlar, bu tip katkı maddelerinin kullanıldığı ürünlere örnek olarak verilir.
2. Parlatıcı Nedir?

Parlatıcı ajanlar, doğal veya sentetik olabilir. Etrafında ince bir kat oluşturarak çoğunlukla gıda maddelerinin korunmasında kullanılmaktadırlar. Stearik asit, balmumu, candelilla mumu, karnauba mumu, shellac, mikrokristalinmumu, kristalin mumu, lanolin, oksitlenmiş polietilen mumu, kolloyun esterleri ve parafin, gıda endüstrisinde sıkça kullanılan maddelerdir [5].

3. Gazlar Nelerdir?

Bu kategorideki gazlar, gıda ambalajlamalarında kullanılmaktadır. Gıda gazları olarak da adlandırılabilmektedirler. Bu sebeple, gıda gazlarından bahsedeceğiz; Gıda gazları, hemen hemen tüm gıda maddeleri için ve Azot, Karbondioksit ve Oksijenin gıda cinsine göre değişen oranlarda karışımlarından elde edilmektedir. Bu karışımlar gıdayı olumsuz etkilerden koruduğu gibi, gıdanın dış görünüşünü daha canlı hale getirir, gıdanın raf ömrünü de uzatarak verimi arttırmaktadır. Sebze ve meyveler, kuruyemiş ve kurutulmuş meyveler, kırmızı veya beyaz etler, sakatat ürünleri, şarküteri ürünleri, deniz Ürünleri, süt ürünleri, hazır yemekler (et ürünleri ihtiva edenler) ve unlu mamuller, gıda gazlarının kullanıldığı ürünlere örnek verilmektedir [6]. 

Her yazıda olduğu gibi, bu yazıda da lezzet arttırıcılarının neden kullanıldığından, tanımından ve neylerden türetilebileceğinden bahsettik. Her ‘E’ koduna sahip katkı maddesinin bir ismi Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliğinin EK-II Bölüm B bölümünde bulunan Renklendiriciler ve tatlandırıcılar dışındaki katkı maddeleri kısmında verilmiştir. Bizde, her yazıda olduğu gibi, bu tabloya koruyucuların isimlerini, açıklamalarını ve kullanıldıkları ürünleri ekleyerek aşağıda göstereceğiz [7;21].

Tablo 1: Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliğine göre, E kodları, açılımları ve hangi gıdalarda kullanıldıkları aşağıda verilmiştir [7;21];

E Kodu

İsmi

Açıklaması

Ürünler

Referanslar

 

E 900

 

Dimetilpolisiloksan

Köpük önleyici ajan ve yüzey sırlama maddesi. Silikon bazlıdır.

Endüstriyel yağ, çorba ve meyve sularında

7,8,10

 

E 901

 

Balmumu, beyaz ve sarı

Parlayıcıdır. Beyaz ve sarı olmak üzere iki balmumu vardır ve arılar tarafından üretilir.

Birçok farklı gıda ve farmasötik ürün

7,11

 

E 902

 

Kandelila mumu

Parlayıcı, taşıyıcı, emülgatör ve kalınlaştırıcı. 

Çikolatalar ve meyvelerde

7,12

 

E 903

 

Karnauba mumu

Parlayıcı

Şekerleme ve çikolata ürünlerinde

7,9

 

E 904

 

Şellak

Parlayıcı

Tatlılar, gazlı içecekler, şekerlemeler ve tatlılar gibi ürünlerde

7,9

 

E 905

 

Mikrokristalinmum

Parlayıcı

Tatlılarda, maya üretiminde, vitamin tabletlerinde, kurutulmuş meyve, şekerleme ve kolalı ürünlerde

7,8

 

E 907

 

Hidrojenize poli-1-deken 

Parlayıcı

 

7

 

E 912

 

Montan asit esterleri

Parlayıcı

Turunçgiller

7,13

 

E 914

 

Oksitlenmiş polietilen mumu

Parlayıcı

 

7

 

E 920

 

L-sistein

Ekmek arttırıcı

Ekmek

7,14

 

E 927b

 

Karbamid

Tampon

Ekmek

7,15

 

E 938

 

Argon

Püskürtücü

 

7

 

E 939

 

Helyum

Püskürtücü

 

7

 

E 941

 

Azot

Püskürtücü

Krema, krem peynir, kremşanti 

7,16

 

E 942

 

Azot oksit

Püskürtücü

Krema ve kremşanti

7,17

 

E 943a

 

Bütan

Püskürtücü

Sprey kutuları

7,18

 

E 943b

 

İzobütan

Püskürtücü

Sprey kutuları

7,18

 

E 944

 

Propan

Püskürtücü

Sprey kutuları

7,19

 

E 948

 

Oksijen

Püskürtücü

Gazla paketlenmiş sebzeler

7,20

 

E 949

 

Hidrojen

Püskürtücü

Gıda paketlemede

7,21

 

E 999

 

Kuilaya ekstraktı

Köpük ajanı, emülgatör ve doğal nemlendirici

Sodada

7,8

Referanslar

1. Anonim (2013) Türk Gıda Kodeksi Gıda KatkıMaddeleri Ek-1 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/06/20130630-4.htm
2. Gültekin F Öner ME Savaş HB ve Doğan B (2017). Tatlandırıcılar, Glikoz İntoleransı ve Mikrobiyota. J Biotechnol and Strategic Health Res. 2017;1 (Special issue):34-38 https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/377412
3. http://cmsnew.pdst.ie/sites/default/files/Food%20Additives.ppt
17. https://world.openfoodfacts.org/additive/e942-nitrous-oxide