Kırsal Kalkınmada Uzman Eller Projesi: Osman İnan Yazdı
KIRSAL KALKINMADA UZMAN ELLER PROJESİ
Bu haftaki yazıda genel çerçevede 25 Aralık 2019’da başlayan başvuru süresi 40 gün sonra sona erecek olan son dönemde çiftçi olmaya düşünen genç arkadaşlar arasında çokça konuşulan 100.000 TL için Uzman Eller Projesi olarak kamuoyuna yansıyan kırsal kalkınma projesinden bahsedeceğim. Yazıyla ilgili düşüncenizi, yazının sonunda verdiğim mail adresinden tarafıma ulaşarak, rahatça sunabilirsiniz. İyi okumalar…
- Öncelikle, proje genç çiftçilere yönelik geliştirilen ilk proje değil, daha önce de yakın zamanda genç çiftçilerin desteklemesi programı yapıldı. Onun için de programın başarılı olduğunu düşünenler olduğu gibi eleştirenler de oldu. Bu projenin onun devamı olduğunu düşünenler çoğunlukta bulunmaktadır.
- Birde daha önce farklı şekilde eğitimli kişilerin kırsala gittiği yakın zamanlı proje örnekleri de var. Uzman kişiler bilgilerini paylaşsın diye devlet göndermişti. Köylere ziraat mühendislerinin gönderildiği TARGEL Projesi gibi, 1000 köye 1000 ziraat mühendisi projesi gibi. Bunlar kaldırıldı.
- Bu desteklemeler neden tek bir çatıda verilmiyor, her defasında yeni bir proje üretiliyor diye soran çok oluyor. Örneğin Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) 42 ilde bu desteklemeleri zaten veriyor, Tarım il ve ilçe müdürlüklerinde başka isimlerde zaten bu konularda desteklemeler var. Belediyelerin çalışmaları var. Herkes neden proje üretme peşinde. Bunu da düşünelim.
Projenin amacı nedir? Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü ile Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı koordinasyonunda, 2019-2020 yıllarında 4 pilot ilde (Amasya, Düzce, İzmir, Mardin) yürütülecektir. Pilot illerin kırsal alanlarında tarım ve ormancılık sektörlerinde girişimciliği desteklemek, bu sektörlerde yürütülen faaliyetlerin uzman kişiler tarafından yapılmasını sağlamak ve örnek teşkil edecek projelerin uygulanması hedeflenmektedir.
- Projeyi açıklayabilmek için, tebliğinde ayrıntılı okunması gerekmektedir. Projeyle kırsal alanda girişimcilik desteklenecek ve kırsal alanda üretimin ana sektörleri uzman kişilere bırakılacaktır. Proje eğitimli insanları kırsala çekmeyi planlamaktadır. Lisans altı mezuniyete destekleme verilmeyecek.
- Şimdilik pilot olarak seçilen 4 ilde destekleme var. Proje başarılı bulunursa tüm illere yayılması planlanıyor.
- İnternet sitesinde başvurunun yapılabileceği kırsal alanlar; köy, belde, ilçe merkezi listeleri verilmiş. Yalnız bu yerlerdeki yatırımlar desteklenecek.
Projenin hedef kitlesi nedir? Nüfusu yirmi binden az olan yerleşim alanlarında yaşayan/yaşamayı taahhüt eden; tarım, hayvancılık, ormancılık, gıda ve su ürünleri konularında yüksekokul ve üniversite mezunlarının mahallinde uygulayacağı projeler için müracaat edebilirler.
- Başvuru sahibinin, projeyi yapmak istediği kırsal alanda ikamet edecek olması zorunluluğu var. Bunu taahhüt etmek şartı var. (Çoğunluk bu yeri ikinci adres olarak göstermek isteyebilir, uygulamada çoğu kişi çalıştığı yere devlet imkanlarından faydalanmak için (elektrik, su, doğalgaz vb.) ikinci adres gösterebiliyor. Mutlaka burada yaşamak şartı var mı, yoksa bu konu ikinci adresle çözülebilir mi bunu araştırmak gerekli)
- Proje, ilk bakışta halihazırda o yerde ikamet edenler için faydalı görünmektedir. Özellikle arazisi kendisinin olan, zaten makine-ekipmanını yenilemeyi düşünmekte olan kişiler için proje bir nimettir. Ancak proje hibe tutarının miktarı (100.000 Tl) düşünüldüğünde kırsalda yeni bir iş kurmak için, hele ki bir lisans ve sonrası kişi düşünüldüğünde bu miktar oldukça az kalacaktır. Makine-ekipman fiyatlarını bir düşünmenizi isterim.
- Zaten bu yerleşim yerlerinde yaşayanlar için iyi bir uygulama olduğundan bahsetmiştim. Bunun yanında, ilk defa çiftçi olmayı düşünenler var. Birincisi, çiftçilik zor ve meşakkatli bir iştir, özveri ve sabır ister. Tecrübe ister. Dışardan bakınca kolay görünmesin bilginiz ve tecrübeniz yoksa hele ki öğretecek size destek olacak kimseniz yoksa bu işi aldığınız eğitime güvenerek yapmanız doğru değildir. Tecrübe şart.
Projede değerlendirme kriterleri söz konusu, bu nedir? Başvuru sahibinin genç olması, eğitim durumunun daha yüksek olması, Kadın başvuru sahibi, halihazırda kırsal alanda yaşıyor olması, gazi veya 1. derece şehit yakını olması, engelli ya da engelliye bakmakla yükümü birisi olması, medeni durumu, hanehaklı sayısı, sertifika sahibi olup olmaması, projesine özsermaye katkı durumu, okuduğu okulun yapmak istediği proje ile ilişkisi, iş tecrübesi ve projenin sürdürülebilirliği ile ilgili konular puanlamaya tabi tutularak en yüksek puan alandan en düşük puan alana doğru sıralandırılır. Proje başvurusu hedeflenen toplam destek bütçesinin içerisinde kalan projeler desteklenir. Yani çok başvuru olursa önce üst sıralardaki projeler desteklenir.
-Değerlendirme kriterleri çok fazla başvuru olur, program bütçesini geçerse devreye girer. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı muhakkak bir araştırma yapmıştır. Ancak tahminimce programın bilinirliği, ekonomik koşullar vb. projeye ilgiyi azaltır. Bir yandan ise işsizlik maalesef ki özellikle gençleri sabırsız davranmaya ve yeni arayışlara sürekleyebilecektir. Bu da başvuru sayısını arttırır. Kanaatim yine de bu kriterler devreye girmez, projeler daha kolay geçer. İş planı formatından da bu düşünceye varabiliyorum, hazırlaması çok kolay şablon verilmiş.
Desteklenecek proje konuları nelerdir? I. Hayvansal üretime yönelik projeler (Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği, Küçükbaş hayvan yetiştiriciliği, Arı yetiştiriciliği ve bal üretimi, Arı sütü, ana arı, polen ve benzeri arı ürünleri üretimi, İpekböceği yetiştiriciliği ve tesis yapımı, Bu konulara ilişkin işleme, depolama ve paketlemeye yönelik projeler). II. Bitkisel üretime yönelik projeler (Kapama meyve bahçesi tesisi, Fide, fidan, iç ve dış mekân süs bitkisi yetiştiriciliği, Kontrollü örtü altı yetiştiriciliği, Kültür mantarı üretimi ve tesis yapımı, Ormancılık projeleri, Orman ürünleri ve tesislerine ait projeler, Odun dışı orman ürünleri projeleri, Bu konulara ilişkin işleme, depolama ve paketlemeye yönelik projeler). III. Su ürünleri üretimine yönelik projeler (Alabalık, yayın balığı, sazan, mersin balığı, tilapya, karabalık entansif üretim tesisleri ve/veya kuluçkahaneleri, Midye ve kara salyangozu entansif üretim tesisi, Bu konulara ilişkin işleme, depolama ve paketlemeye yönelik projeler). IV. Yöresel ürünler ile tıbbi ve aromatik bitki üretimine yönelik projeler (Tıbbi ve aromatik bitki üretimi, işlenmesi, depolanması ve paketlenmesi, Coğrafi işaretli, organik veya iyi tarım uygulamalı bitkisel ve hayvansal üretim, Bu konulara ilişkin işleme, depolama ve paketlemeye yönelik projeler).
- Program bütçesi bunların hangisini yapmaya yeter. Madde 1 hayvansal üretim bu hibeler zor, madde 2 küçük tesisler belki, madde 3 zor, bu proje daha çok madde 4 tıbbi ve aromatik bitkiler desteklemesi kapsamında projelere destek verecek gibi görünmektedir. Bu projeler diğerlerine göre yatırım maliyeti az olan üretim sektörlerdir. Muhtemelen değerlendirme kriterleri bunlarda devreye girebilir. Proje illerine yine bakarsak bu tarz desteklemelere uygun iller gibi görünmektedir.
- Yanlış anlaşılmasın tıbbi aromatik bitki üretimi kolay iş değildir. Bilgisiz olanların bu işe kalkışmasını önermem, çok çalışmak gerekir. Tarlada bulunmak gerekir. Uzaktan uzağa büyük şehirde yaşayım burada da tarlam olsun, bana ek gelir olur düşüncesiyle bu işlere kalkışmayın, paranız batar. Özellikle devletin 2 yıl kontrolü var. Üretim yapıp yapmadığınız, makine ekipmanı bu işte kullanıp kullanmadığınız, üretimi devretmemeniz bunların hepsi denetlenecek. Yani malı mülkü hemen satıp işin içinden çıkamazsınız.
- Kısaca desteklenecek sektörleri doğru buluyorum. Ancak bunların çoğunu yapmak için bütçe çok az.
Destekleme miktarı ne kadardır? Uygulanacak projelere 100 bin TL’ye kadar hibe ödemesi yapılacaktır. Proje bütçesi katma değer vergisi (KDV) hariç hazırlanacaktır.
- Bütün başlıklarda geçti ancak asıl yazacaklarımı bu notun altına yazmak isterim. Kırsal alanda yapılacak bir yatırım pek çok yeni makine ekipman, pek çok proje için yeni inşaat yeri gerektirir. Bu parayla bu nasıl sağlanacak. Projenin finansman şekli nasıl olacak (Başvuru sahibi önce parayı harcayacak faturalandıracak, sonra geri mi alacak, çoğü girişimci devlet parayı önceden verecek diye hayal kuruyor, bunların iyi anlatılması gerekli).
Başvuru nereye, ne zaman yapılacak? Ön başvurular elektronik ağ üzerinden uzmaneller.tarimorman.gov.tr adresine yapılır. Kesin başvurular Amasya, Düzce, İzmir ve Mardin İl Tarım ve Orman Müdürlüklerine resmi gazetede yayımlanan tebliğde yer alan başvuru süresi içerisinde şahsen yapılır.
- Başvuru sürelerine dikkat ediniz zamanında başvurunuzu yapınız.
- Proje iş planı için oldukça kolay bir şablon oluşturulmuş, bakanlık başvuru sahiplerini üzmeyecek kanaatimce
- Projenizi sosyal faydasıyla, sürdürülebilirliğiyle, girdi-çıktı durumu vb. uzun cümleler ama ne istediğinizi tam olarak bilerek anlatabilirseniz, çok fazla başvuru olmadığı sürece ve sıralama kriterlerinizde iyiyse projenizin kabul edilme ihtimali yüksek diye düşünüyorum.
Sonuç;
- Pek çok genç girişimci bir şekilde bu projeye başvuracaktır. Hepsine hayırlı olsun diyorum, herkes bir yola çıkıyor desteklemek gerekir.
- Kanaatimce, zaten bu yerlerde yaşayanlara projeden faydalanmalarını tavsiye ederim. Yapılan bir iş varsa halihazırda üzerine gelen hibe sizleri motive eder. Buralara ilk kez gidecek olanlarda vardır, iyi düşünün taşının derim, içinizden bilgisine ya da bir diğer başka özelliğine güvenen varsa yapabilir, ancak sırf hibe almak için yapılacak iş değildir. Çiftçilik severek, bilerek, isteyerek, emek vererek yapılan saygın bir iştir.
Yazının başında da belirttiğim gibi mail adresinden sorular sorabilir, yazıya katkı sağlayabilir, etkileşimde bulunabilirsiniz.
Osman İnan
05.01.2020