Kırsal Kalkınma İçin Leader Yaklaşımı: Osman İnan Yazdı

Osman İnan
Kendimden kısaca biraz bahsedecek olursam, 2007 yılında Önder Çiftçi Projesinde staj yaptım, aynı yerde Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümünü 2008 yılında bitirip askere gidene kadar kaldım. 2009 ortalarında askerlik bitince Tarım Ekonomisi Bölümünde yüksek lisansa başladım. Aynı zamanda bir makine üretim şirketinde kalite bölümünde çalıştım ve ayrıca ailemin kendi arazilerinde 2011 yılı sonuna kadar tarım işiyle uğraştım. Bu tarihten 2014 yılı sonuna kadar Tarım ve Orman Bakanlığında uzman mühendis olarak çalıştım. AB ülkeleri ve Türkiye’de tarım ve kırsal kalkınmayla ilgili çalışmalar yaptım. Daha sonra 2016 yılı sonuna kadar kendi arazilerimde ceviz ve kavak yetiştiriciliği yaptım. O tarihten sonra kendi danışmanlık şirketimi kurup, gayrimenkul işine başladım. Bu dönemde yüksek lisansımı tamamladım. Tarım Ekonomisi Bölümünde doktora eğitimine başladım. Bunun yanında tarım işlerine devam etmekteyim. 2014 yılı sonundan beri de kamulaştırma, hukuk ve ceza davalarında bilirkişilik yapmaktayım. Tarım Ekonomisi Derneği, Zir. Müh. Odası ve Buğday derneğine üyeyim.

TÜRKİYE’DE KIRSAL KALKINMA 31: KIRSAL KALKINMA İÇİN LEADER YAKLAŞIMI

LEADER Yaklaşımı Nedir, Neyi Amaçlamaktadır?

Türkiye’de Yerel Kalkınma Stratejilerinin Uygulanması (LEADER) yaklaşımı, farklı sektörler arasında iş birliği oluşturarak, yerel aktörleri kendi bölgelerinde uygulanacak projeler ve gerçekleştirilecek strateji ile kalkınma sürecine katarak yerel kalkınma stratejilerinin ve yerel eylem planlarının oluşturulmasıyla kırsal kalkınmaya katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Yaklaşımla genel olarak; yaşam koşullarının iyileştirilmesi, sivil toplumun geliştirilmesi, istihdamın desteklenmesi,  insan kaynaklarının geliştirilmesi, yerel toplumun kırsal kalkınma sürecine katılımını sağlayarak kırsal alanda yaşayanların memnuniyetinin artırılmasını hedeflenmektedir.

LEADER Yaklaşımının Genel Prensipleri ve Özellikleri Nelerdir?

LEADER yaklaşımının genel prensipleri; Alan bazlı yerel kalkınma stratejileri, Yerel kamu-özel ortaklıkları (YEG), Tabandan-tavana yaklaşım, Yerel kalkınma stratejilerinde çok sektörlü tasarlama ve uygulama (entegre yaklaşım), Yenilikçi eylemlerin uygulanması, Yerel Eylem Grupları arasında iletişim ağı oluşturması (işbirliği projeleri) Yerel finansman ve yönetimi olarak sayılabilir.

Bir diğer tanımda LEADER programının temel özellikleri şöyle sayılmıştır; Başlıca ilke olarak işbirliği ve dayanışmayı uygulamalarda gerçekleştirmek, yerel düzeyde özel ortakların mali destek dahil, kamu ve özel ortaklığı ve sorumluluk paylaşımı, yerel bilgi ve kaynakların kullanımı yoluyla yerel kalkınma stratejisi oluşturmak, aşağıdan yukarıya çalışmaya dayanmak, bütünleşmiş ve çok sektörlü faaliyetler gerçekleştirmek, farklı uzman ve kişilerle deneyim paylaşımı ve ağlar oluşturmak, kırsal kalkınmada yenilikler üzerinde durmaktır.

LEADER Tedbirinin Bütçesi Ne Kadardır?

IPARD’ ın 2014-2020 yıllarını kapsayan ikinci döneminde 202-0 Yerel Kırsal Kalkınma Stratejilerinin Hazırlanması ve Uygulanması tedbiri (LEADER yaklaşımı) büyük önem taşımaktadır. AB tarafından tahsis edilen 801 Milyon Avro’nun % 3’üne karşılık gelen 24.03 Milyon Avro LEADER yaklaşımının Türkiye’de uygulanması için ayrılmıştır. %10’luk T.C. katkısı ile beraber LEADER tedbirinin kırsal kalkınmaya katkısı 26.70 Milyon Avro olarak hesaplanmaktadır. LEADER Yaklaşımında 5000 Avro’ya kadar küçük projeler desteklenmektedir. YKS süresi ise 2023 Eylüle kadardır. LEADER Programı’yla 2023 yılına kadar, kırsal alanlara bu paranın kullandırılması hedeflenmektedir.

LEADER Yaklaşımının Uygulandığı İller Hangileridir?

LEADER yaklaşımı; şimdilik Amasya, Ankara, Çanakkale, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Kastamonu, Manisa, Ordu ve Samsun, Çorum, Şanlıurfa olmak üzere 12 ilde uygulanmaktadır. İlerleyen süreçte bu illerin sayısı artabilecektir.

LEADER Yaklaşımında Bazı Anahtar Kavramlar

Yerel Eylem Grubu (YEG) ile kimler kastedilmektedir?

Yerel Kalkınma Stratejisinin (YKS) hazırlanması için bir araya gelen ve kırsal alanda yaşayan paydaşlardan oluşan dernek statüsünü taşıyan bir gruptur. YEG’ler; ekonomik ve sosyal ortaklar, çiftçiler, kırsal alanda yaşayan kadınlar ve kadın dernekleri,  gençler ve gençlik dernekleri, sivil toplum kuruluşları, yerel kültürel ve çevresel dernekler gibi temsilcilerden oluşmaktadır.

Yerel Eylem Grubu (YEG) Uygunluk Kriterleri nelerdir?

Dernek şeklinde, resmi olarak kayıtlı bir tüzel kişilik olmalıdır. Karar alma düzeyinde, ekonomik ve sosyal ortaklar ve çiftçiler, kırsal alanda yaşayan kadınlar, gençler ve bunların dernekleri gibi sivil toplumun diğer temsilcileri, ortaklığın %50’den fazlasını oluşturmalıdır. Minimum yüzde 20’lik kesim yerel otoritelerin temsilcilerinden oluşmalıdır. Kamu kurumu temsilcileri veya tek bir çıkar grubunun oy hakkı %50’den fazla olmamalıdır. Yönetim Kurulunda en az bir kadın üye ve 25 yaş veya altında en az bir genç yer almalıdır.

Yerel  Eylem Grubu (YEG) Alanının Kriterleri nelerdir?

Uyumlu olmalı ve yeterli düzeyde insan kaynakları ve finansal ve ekonomik kaynak sağlanmalıdır. Toplam nüfusu 10.000 ile 150.000 kişi arasında olmalıdır. YEG ve YKS’ ye dahil yerleşim yeri 25.000 üzeri olmamalıdır. Aynı alan birden fazla YEG’e ait olmamalı; tek bir ortaklık, strateji ve alan olmalıdır.

Yerel Kalkınma Stratejisi (YKS) nedir, nasıl hazırlanır?

Yerel Eylem Grubu (YEG) tarafından hazırlanan,  YEG’in kendi bölgesindeki sorunları analiz etme ve çözümlerini belirlemede önemli bir belgedir, YEG’in ilerdeki yıllarda nasıl çalışacağını ortaya koyar, katılımcı bir anlayışla oluşturulmaktadır.

Yerel Kalkınma Stratejisi (YKS)’lerin Uygunluk Kriterleri nasıl belirlenir?

YKS, IPARD programı ile uyumlu olmalıdır. YKS’nin kapsadığı alan ve nüfusu tanımlanmalıdır. Bir GZFT analizini içerecek şekilde kalkınma ihtiyaçlarının ve bölgenin potansiyelinin analiz edilmesi sağlanmalıdır. YKS ve hedeflerini açıklanmalıdır. YKS’nin hazırlanmasında katılımcılığı sağlanmalı ve Yerel Eylem Gruplarında ortaklık ve karar alma süreçlerini tanımlamalıdır. Amaçlara ulaşmayı sağlayacak projeler ve faaliyetlerin açıklamalıdır. Yapılacak harcamalar ve kaynaklarını gösteren stratejinin finansal planını içermelidir.

LEADER Yaklaşımında Desteklenen Faaliyetler ve Uygun Harcamalar Nelerdir?

1)Yetenek kazandırma ve YEG bölgesindeki halkın harekete geçirilmesi faaliyeti için aşağıdaki harcamalar desteklenmektedir;

Uzmanlar tarafından sağlanan hizmetler, yazılı ve sözlü çeviri hizmetleri, yurtiçi ve yurtdışı konaklama ve harcırahlar dahil olmak üzere seyahat harcamaları, harekete geçirme faaliyetleri (örneğin eğitimler, seminerler, çalıştaylar ve fuarlara katılım ve yayınların aboneliği ve satın alınması ve diğer tanıtım faaliyetleri vb), organizasyonlar, toplantılar, seminerler, eğitim faaliyetleri gibi aktiviteler için tesis ve ekipman kiralanması ve yiyecek-içecek harcamaları, tanıtım materyallerinin hazırlanması, basılması ve dağıtımı, araç kiralama ve yakıt masrafları, seyahat sigortası sayılabilir.

2)İşletme Maliyetleri ve Küçük Projeler faaliyeti için aşağıdaki harcamalar desteklenmektedir;

YEG yöneticileri ve/veya diğer YEG personelinin maaşları,  ofis kiralama ve genel harcamalar, ofis malzemeleri (kırtasiye vb.), bilgi teknolojileri ekipmanları, mobilya dahil olmak üzere ekipman harcamaları, hizmet giderleri (bilgi teknolojisi uzmanları, muhasebeciler vb.), iletişim ile ilgili maliyetler, eğitim maliyetleri sayılabilir.

3)İşbirliği projeleri faaliyeti için aşağıdaki harcamalar desteklenmektedir;

Hazırlık çalışmaları, konaklama dahil olmak üzere seyahat maliyetleri, yazılı ve sözlü tercüme hizmetleri, ortak faaliyetlerin maliyetleri (örneğin,, fuarlar, seminerler, toplantılar, çalıştaylar), ortak eğitim faaliyetleri ve kapasite oluşturma faaliyetlerinin harcamaları, seyahat, konaklama, yiyecek ve içecek, tercüme vb. giderleri, işbirliği projeleri için tanıtım ve harekete geçirme faaliyetleri sayılabilir.

Sonuç;

LEADER programı AB’de 30 yıldır uygulanan bir program, pek çok ülkede başarıya ulaşmış ve Avrupa Birliği (AB)’nin 2020 yılı sonrası kırsal kalkınma stratejisinde de yer almaktadır. Program özünde yerel halkın katılımını esas almakta ve merkezi karar organları tarafından belirlenen politika, plan ve uygulamaların eksikliklerini kapatmak için bir alternatif olarak görülebilmektedir.

Yük. Zir. Müh. Osman İNAN

osmaninan1985@gmail.com

29.01.2021

KAYNAKLAR

https://www.tarimorman.gov.tr/Haber/4022/%E2%80%98leader-Ile-Her-Yoreye-Kalkinma-Stratejileri (LEADER Program Tanıtımı)

https://ipard.tarim.gov.tr/LeaderTr (Yerel Kalkınma Stratejilerinin Hazırlanması – LEADER Yaklaşımı tedbiri)

https://www.tkdk.gov.tr/AltTedbir/leader-yaklasimi-yerel-kalkinma-stratejilerinin-uygulanmasi-28 (TKDK LEADER Tedbiri)

http://www.uka.org.tr/# (Ulusal Kırsal Kalkınma Ağı)

https://enrd.ec.europa.eu/ (AB Kırsal Kalkınma Ağı)

(https://enrd.ec.europa.eu/policy-in-action/rural-development-legislation_en Özellikle, kırsal kalkınma mevzuatının olduğu bölüm, iyi bir kaynak)

OLGUN F A ve SEVİLMİŞ G (2018). AB’de LEADER Yaklaşımı ve Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Tarım Ekonomisi Dergisi. ISSN 1303-0183.

ÖRS A ve KAYA E (2018). Local Development Strategies in Rural Development “LEADER Approach”.

GÜLÇUBUK B, YILDIRAK N, KIZILASLAN N, ÖZER D, KAN M ve KEPOĞLU A (2010). Kırsal Kalkınma Yaklaşımları ve Politika Değişimleri. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, 11-15.