Türkiye’de Kırmızı Et Sektöründe Uygulanan Destekleme Politikaları: Osman İnan Yazdı
TÜRKİYE’DE KIRMIZI ET SEKTÖRÜ 5: TÜRKİYE’DE KIRMIZI ET SEKTÖRÜNDE UYGULANAN DESTEKLEME POLİTİKALARI
Hayvancılık sektörünü de yakından ilgilendiren 24 Ocak 1980 ekonomik istikrar tedbirleri çerçevesinde et ve hayvansal ürünler destekleme kapsamından çıkarılmıştır. Türkiye’de bu tarihi izleyen süreçte, kasaplık hayvan ve et dış ticaretindeki politikalar ile kasaplık gücün üstünde hayvan kesimleri sonucu hayvan varlığında önemli sayısal azalmalar ve dolayısıyla hayvansal üretimden çekilmeler meydana gelmiştir1,2,3. Ayrıca, Türkiye’de ilerleyen yıllarda 5 Nisan 1994 ekonomik istikrar programı ve 2001 yılı ekonomik krizi gibi bazı önemli darboğazlar da yaşanmıştır.
Hayvancılık faaliyetlerinde ırk ıslahı, kaba yem üretiminin artırılması, verimliliğin artırılması, işletmelerin ihtisaslaştırılması, işletmelerde hijyen şartlarının sağlanması, hayvan sağlığı ve refahı, hayvan kimlik sisteminin teşviki, hayvansal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanması ile ilgili kontrol, takip ve standartların iyileştirilmesi için hayvancılık sektörünün desteklenmesi gerekmektedir4,5.
Ülkemizde bulaşıcı hayvan hastalıklarının mevcudiyeti, kırmızı et üretimini olumsuz yönde etkilemekte, ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu kapsamda hayvan hastalıklarının kontrolü ve eradikasyonu çalışmalarına hız verilmeli, ulusal ölçekte gerçekleştirilecek projelerle AB mali fon ve kaynaklarından yeterli ölçüde faydalanılmalıdır6.
Besilik erkek sığır desteklemesi, 2010 yılında sığır eti karkas fiyatlarında yaşanan yükselişi önlenmek amacıyla alınan kırmızı et ithalat kararı sonrasında üreticilerde oluşacak tedirginliğin giderilmesi ve ithalat karşısında korunması amacıyla 2011 yılında ilk 6 aylık dönemde kesilen erkek sığırlar için destekleme verilmeye başlanmıştır7.
Besilik materyal (anaç) üretim desteği, GAP, DAP, DOKAP ve KOP illerinde anaç sığır yetiştiriciliği yapan üreticiler sahip oldukları yerli, sütçü, etçi, kombine ve bunların melezi anaç sığırlarını kombine veya etçi ırk boğa sperması ile ya da onaylı doğal aşım boğası ile tohumlaması sonucu desteklemeye hak kazanmaktadır7.
Besili materyal (buzağı) üretim desteği, Buzağı başına. E-Islah’a kayıtlı kombine, etçi ırk ve bunların melezi anaç sığırların, aynı ırk boğanın spermasıyla suni tohumlama sonucu; yerli ırk ve melezi anaç sığırların, kombine veya etçi ırk bir boğanın spermasıyla suni tohumlama sonucu veya Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından izin almış kombine veya etçi ırk tabii tohumlama boğası ile tohumlanmasından doğmuş buzağılar için ödeme yapılmaktadır7.
Anaç sığır / manda yetiştiriciliği desteği, 31/12/2014 tarihi itibariyle en az 5 baş anaç sığıra sahip yetiştirici/üretici örgüt üyesi yetiştiriciler hayvan başına desteklemeden yararlandırılmaktadır7.
Buzağı desteği, E-ıslah’a kayıtlı saf kültür ırkı veya melezi sığırlardan aynı kültür ırkı boğanın spermasıyla suni tohumlanma veya yerli ırk ve melezi sığırlardan suni tohumlama sonucu doğan buzağılara, E-ıslah’a kayıtlı buzağılara ödenir7.
Anaç koyun / keçi desteği, Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliklerine üye olan ve hayvanları Koyun Keçi Kayıt Sistemi (KKKS) ve Koyun-Keçi Bilgi Sistemine (KKBS) kayıtlı yetiştiricilere anaç hayvan başına ödenmektedir7.
Sürü yöneticisi istihdam desteği, 300 ve üzeri anaç küçükbaş hayvan varlığına sahip işletmelere ödenmektedir7.
Yem bitkileri desteği, hayvancılık sektöründe en önemli maliyet kalemini hayvan beslemede kullanılan yemler tutmaktadır. Hayvancılık işletmelerinde karlılığı artırmak adına özellikle kaba yemlerin işletmede üretilmesi önemlidir. Bu destekleme ile ülkemizde kaba yem bitkisi ekilişleri teşvik edilmekte, işletmelerin maliyetlerini azaltma yönünde katkı sağlanmaktadır7.
GAP-DAP Projeleri Hayvancılık Yatırımları Hibe Destekleri, Hayvancılık yatırımlarına GAP Bölgesinde hibe verilmesine 2009 yılında, DAP Bölgesinde ise 2010 yılında başlanmıştır. GAP İllerinde sütçü ve kombine, DAP İllerinde ise kombine ve etçi ırklarla yeni kurulacak hayvancılık işletmeleri desteklenmektedir. Hibe desteklerinde yeni kurulacak işletme kapasitelerinin 50-300 baş arası olması gerekmektedir. Hibe oranları inşaat yatırımlarında %30, gebe düve ile süt sağım ünitesi ve soğutma tankın alımlarında %40 olarak belirlenmiştir7.
GAP, DAP, DOKAP VE KOP Bölgesi Hibe Destekleri, 4 Haziran 2014 Tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile bölge illerinde yeni ahır, ağıl ve bunların tadilatları ile damızlık erkek materyal (boğa, koç, teke)temini için büyükbaşta kurulu işletme kapasitesi 10-49 baş anaç arasında, küçükbaşta 100-200 baş anaç arasında olan işletmelere hibe desteği verilmektedir. Hibe kapsamında bu işletmelere etçi ve kombine ırklara ait damızlık boğa alımı desteklenmektedir. Hibe oranları yeni ahır/ağıl yapımında 50, damızlık erkek materyal alımında ise %80 olarak belirlenmiştir7.
IPARD Kapsamında Verilen Kırsal Kalkınma Hibeleri, Tarımsal işletmelerin yeniden yapılandırılması ve topluluk standartlarına ulaştırılmasına yönelik olarak, belirlenen illerde, süt ve et üreten veya bu ürünleri işleyen/pazarlayan tarımsal işletme projelerine hibe destekleri verilmektedir. Hibe miktarları; kırmızı et üreten işletmelere 20 bin – 1 milyon €, kırmızı et işleyen/pazarlayan işletmelere ise 30 bin ila 3 milyon € arasındadır7.
Kırsal Kalkınma Yatırımlarını Destekleme Programı (KKYDP). Program kapsamında ekonomik yatırımlara (kesimhane, et işleme tesisleri, ağıl yapımı, süt işleme tesisleri, yem tesisleri vb.) ve alet-makine(sağım ünitesi, soğutma tankı, yem karma- dağıtma makineleri, balya makineleri vb.) alımlarına %50 hibe desteklemesi uygulanmaktadır. Hibe Destekleri 2006 yılından beri ülke genelinde uygulanmakta ve desteklemeler Bakanlık bütçesinden karşılanmaktadır7.
Tarımsal üreticilerin finansman ihtiyaçlarının uygun koşullarla karşılanması amacıyla, Ziraat Bankası (ZB) ve Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği (TKK) kredilendirme usul, esas ve kıstaslarına göre, Banka ve TKK kaynakları ile kredilendirilen gerçek veya tüzel kişi besiciler, 2004 yılından itibaren, her yıl yayımlanan Kararname ve Uygulama Tebliğleri dahilinde faiz indirim avantajından faydalanabilmektedir7.
Toplumda gelişen sağlıklı ve dengeli beslenme algısı, koyun ve keçi etine tüketici talebini artıracak şekilde yönlendirilecek, bu amaçla çeşitli tanıtım faaliyetleri yürütülmeye başlanacaktır7.
Osman İnan
Osmaninan1985@gmail.com
06.06.2019
1 Aral S, Cevger Y (2000). Türkiye’de Cumhuriyet’ten günümüze izlenen hayvancılık politikaları. Türkiye 2000 Hayvancılık Kongresi. 31 Mart-2 Nisan 2000. Sayfa:35-68. Ankara.
2 Cevger Y, Sakarya E (2006). Meat prices and factors affecting them in Turkey. Turk J Vet Anim Sci. 30(1). 1-6.
3 Kaygısız H F (2001). Uygulanan genel ekonomik politikaların hayvancılık sektörü üzerindeki etkileri. İktisat Dergisi. 412. 66-74.
4 T.C. Devlet Planlama Teşkilatı. Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013. Hayvancılık Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara.
5 Gül U, Uzun B (2014). Durum ve Tahmin Kırmızı Et. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü. TEPGE
6 AB Uyum Sürecinde Türkiye Hayvancılık Kongresi 2011. Kırmızı Et Sektörü Komisyonu. Çalışma Sonuç Raporu.
7 Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. Hayvancılık genel Müdürlüğü. Kırmızı Et Stratejisi.