Gıda Satın Almanın Ekonomik Yönüyle İlgili Gelişmeler: Osman İnan Yazdı
TÜKETİCİLERİN GIDA ALIŞKANLIKLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 3 – GIDA SATIN ALMANIN EKONOMİK YÖNÜYLE İLGİLİ GELİŞMELER
Bu haftaki yazıda genel gıda tüketimimizi etkileyen ekonomik kararlarla ilgili faktörleri sizlere hatırlatacağım. İleriki yazılarda gıda tüketim kararlarını etkileyen diğer faktörlerin her birini güncel gelişmeleriyle, örneklerle açıklayacağım. Bu ve bu yazı dizisindeki sonraki yazılar bir proje için yazılacaktır, yazılara ve projeye katkı sağlamanızı çok isterim, yazının sonunda verdiğim mail adresinden tarafıma rahatça ulaşabilirsiniz. İyi okumalar…
Hane halkı harcamaları incelendiğinde, konut ve kira harcamalarının %25’ler civarında olduğu, gıda harcamalarınınsa bunun hemen arkasından geldiği ve %20’ler civarında olduğu bilinmektedir. Bir diğer önemli kalem ulaştırma harcamaları içinse büyük şehir- küçük şehir ve çalışan-çalışmayan ayrımı yapmak oranı oldukça değiştirebilse de, bu kalemde harcamalarda %20’lere yaklaşabiliyor. Konumuza dönecek olursak; hane halkı bütçesinde gıda harcamalarının önemli bir yüzdeye sahip olduğu söylenebilir.
Diğer hane halkı harcamalarını merak edenler bu içeriğe Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden kolayca ulaşabilirler. Kısaca bu harcama oranlarına nasıl ulaşıldığını merak edenler için şöyle belirtmek isterim;
TÜİK verilerine göre; gıda harcamaları endeks olarak hesaplanır. 20’nin üzerinde gıda ürünü için fiyatlar belirlenir. Toplam gıda harcaması oluşturulur. 2003 yılı toplam gıda harcaması 100 temel puan baz alınarak içinde bulunduğumuz yıl gıda harcaması bu yıla oranlanır. Böyleye gıda endeks oranı bulunur. Bu temel kabul edilen 2003 yılına göre oranlanmış gıda harcamaları yine 2003 yılıyla oranlanmış önceki yıllara ait gıda harcamalarıyla karşılaştırılır. 2017 – 2018 ile, 2018 – 2019 ile karşılaştırılabilir.
Türkiye özelinde gıda harcama oranının son yıllardaki performansına kısaca bakarsak, dönemsel ay ay azalmalardan zaman zaman söz edilebilse de bu geçen 16 yıllık sürede hep artış göstermiştir. Yine dünyadaki duruma bakacak olursak, gıda harcamalarında hane halklarının harcamalarında artış bulunmaktadır. Türkiye ve dünya kıyasında ise son birkaç yılda maalesef ki gıda harcamalarında tüketicimiz enflasyonun getirdiği sonuç neticesinde dünya gıda harcamalarının oransal olarak üzerinde gıda harcaması yapmaktadır.
Gıda harcamaları için yorum yapabilmek için başlıca şunu iyi bilmek gerekir; gelir yükseldikçe gıda harcama oranının bütçedeki payı düşer, gelir düştükçe gıda harcamalarının bütçedeki oranı artar. Bu, gıda politikalarının çok önemli bir sosyal politika olduğunu gösterir.
Bir küçük çıkarım;
Yazının özeti; gıda fiyatlarında son yıllarda daha hissedilir olmakla beraber artış yaşanmaktadır. Dünya fiyatlarında bir artış vardır, ülkemizde ise birkaç seneden beri artış oranı dünyadakinden daha fazladır. Bu durum en çok durumu iyi olmayan kesimi etkilemektedir. Önümüzdeki günlerde de yine en çok bu grup gıda fiyat artışlarından etkilenecek gibi gözükmektedir.
Genel olarak, insanların gıda fiyatlarını önemsediği açıktır. Gıda fiyatları elbette satın alma kararımız etkilemektedir. Ancak bir gıdanın fiyatı uygun diye nelerden fedakarlık ediyoruz, acaba fiyat hangi çok önemli konuları ihmal etmemize neden olabiliyor. Bunları ne kadar ölçebiliyoruz. Aşağıdaki sorular gıda kararlarında sıkça karşılaştığımız sorulardır. Bunları arttırmak mümkündür. Aşağıdaki bu sorulara nasıl cevap vereceksiniz ve bunları hangi sorularla arttırabiliriz. Bütün yediklerimizi kendimiz üretemediğimiz ve kontrol edemediğimize göre ve en azından insanları sevdiğimizden gıda politikalarının geleceğini düşünmeliyiz. Unutmayın gıda politikaları hepimizi ilgilendirir. Yazının başında da belirttiğim gibi tarafıma maille ulaşabilirsiniz.
Osman İnan
01.01.2020