Ek Katkı Maddeleri Nelerdir (E1000-E1599): Hilal Öztürk Yazdı

Hilal Öztürk gıda mühendisliği bölümünden mezun olup hali hazırda Endüstri Mühendisliği okumaktadır. Hilal Öztürk, gıda mühendisliği eğitimi boyunca daha çok gıda güvenliği, gıdada bulunan mikroorganizmalar ve fito-kimyasalların insan üzerindeki etkileri üzerine araştırmalar ve okumalar yaptı. Öztürk, yine bu konular başta olmak üzere gıdanın çeşitli alanlarıyla ilgili yazılarıyla sitemizde katkıda bulunmaktadır.

Gıda Yazarlar

17.11.2019

A⁺

A^-

Özet

Bundan önceki yazılarımızda; sırayla ve teker teker her gıda katkı maddesinden ve tanımlarından, sınıflandırılmalarından, ‘E’ kodlarından, kullanım amaçlarından ve son olarak bu katkı maddelerinin hangi ürünlerde kullanıldığından bahsetmiştik. Bu sebeple, sırayla ilerlediğimiz katkı maddelerinden dokuzuncu ve son grup olan E1000-E1599: Ek katkı maddelerinden bahsedeceğiz.

E1000-E1599: Ek Katkı Maddeleri Nelerdir?

Avrupa Gıda Güvenliği Yetkilisine göre (The European Food Safety Authority), bazı katkı maddeleri ‘ek kimyasallar’ olarak adlandırılmaktadır çünkü, bu kimyasallar, diğer katkı maddeleriyle beraber gruplandırılamamaktadır. Bu kimyasalların numarası; E1000-E1599 arasıdır. Ek kimyasallar, diğer katkı maddeleri gibi işlev görse de, farklı özelliklere sahiptirler ve böylece farklı muamele görmektedirler [1].

Ek katkı maddeleri kendi içinde üç gruba ayrılmaktadır [2];

E1000-E1300: Farklı fonksiyonlardaki katkı maddeleri:
E1400-E1500: Modifiye nişastalar: Türk Gıda Kodeksi Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri yönetmeliğine göre, modifiye nişastalar, fiziksel veya enzimatik uygulamaya, asit veya alkali ile inceltmeye veya ağartmaya tabi tutulmuş olsun veya olmasın, yenilebilir nişastaların bir veya daha fazla kimyasal işleme tabi tutulması ile elde edilen maddeleri tanımlamaktadır [3].
E1500-E1525: Yapay lezzetler ve lezzet çözücüler: Doğal maddelerin bileşenlerinin saptanmasından sonra üretilmiş olan bileşiklerdir. Doğal tat – koku maddelerine karakteristik nitelikleri veren bileşikler, yapay yollarla üretilerek çok çeşitli aromatik maddelerin yapılması yoluna gidilmiştir. Kimyasal yollarla sentezlenen ancak kimyasal yapısı doğal aroma maddelerinden farklı olan maddelerdir. Ayrıca, yapay lezzet maddeleri, doğal olanlarıyla aynı yapıya sahiptir fakat daha az miktarda tüketilmektedir [4,5].

Her yazıda olduğu gibi, bu yazıda da ek kimyasalların tanımından ve gruplarından bahsettik. Her ‘E’ koduna sahip katkı maddesinin bir ismi Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliğinin EK-II Bölüm B bölümünde bulunan Renklendiriciler ve tatlandırıcılar dışındaki katkı maddeleri kısmında verilmiştir. Bizde, her yazıda olduğu gibi, bu tabloya koruyucuların isimlerini, açıklamalarını ve kullanıldıkları ürünleri ekleyerek aşağıda göstereceğiz [7;34].

Tablo 1: Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliğine göre, E kodları, açılımları ve hangi gıdalarda kullanıldıkları aşağıda verilmiştir [7;34];

*E Numarası*	*İsmi*	*Açıklaması*	*Ürünler*	*Referanslar*
E 1103	İnvertaz	Emülgatör	Yumurta tozunda	7
E 1105	Lisozim	Koruyucu	Bebek besini içerisinde, ilaç hazırlanmasında	6,7
E 1200	Polidekstroz	Kıvam arttırıcı ve dolgu maddesi	Birçok farklı üründe	6,7,11
E 1201	Polivinilpirolidon	Kıvam arttırıcı, stabilizatör ve dolgu maddesi	Lezzetler ve güzel kokular vermek için bazı ürünlerde, ilaçlarda	6,7
E 1202	Polivinilpolipirolidon	Berraklaştırma ajanı	Şarap, bira, ilaçlarda	6,7
E 1203	Polivinil alkol (PVA)	Kalınlaştırıcı	Kağıt yapımında, tekstil ürünlerinde ve çeşitli kaplamalarda	24
E 1204	Pullulan	Kalınlaştırıcı	Çeşitli nefes tazeleyici veya ağız hijyeni ürünlerinde kullanılan yenilebilir filmlerin üretimindedir	25
E 1205	Temel metakrilat kopolimeri	Parlayıcı ve kaplayıcı	Katı gıda takviyelerinde	34
E 1404	Okside edilmiş nişasta	Kıvam arttırıcı, tatlandırıcı ve stabilizatör	Birçok gıda ürünlerinde, ilaçlarda	6,8,12
E 1410	Mononişasta fosfat	Kıvam arttırıcı ve stabilizatör	Birçok gıda ürünlerinde, ilaçlarda	6,8,13
E 1412	Dinişasta fosfat	Kıvam arttırıcı, tatlandırıcı	Birçok gıda ürünlerinde	6,14,23
E 1413	Fosfatlandırılmış dinişasta fosfat	Kıvam arttırıcı, tatlandırıcı	Birçok gıda ürünlerinde	6,15,23
E 1414	Asetillendirilmiş dinişasta fosfat	Kıvam arttırıcı, tatlandırıcı	Birçok gıda ürünlerinde	6,16,23
E 1420	Asetillendirilmiş nişasta	Kıvam arttırıcı, tatlandırıcı	Birçok gıda ürünlerinde	6,17,23
E 1422	Asetillendirilmiş dinişasta adipat	Kıvam arttırıcı, tatlandırıcı	Birçok gıda ürünlerinde	6,18,23
E 1440	Hidroksi propil nişasta	Kıvam arttırıcı, tatlandırıcı	Birçok gıda ürünlerinde	6,19,23
E 1442	Hidroksi propil dinişasta fosfat	Kıvam arttırıcı, tatlandırıcı	Birçok gıda ürünlerinde	6,20,23
E 1450	Nişasta sodyum oktenil suksinat	Kıvam arttırıcı, tatlandırıcı	Birçok gıda ürünlerinde	6,21,23
E 1451	Asetillendirilmiş okside edilmiş nişasta	Emülgatör, stabilizatör ve kalınlaştırıcı	Erişte, patates cipsi, çorba ve sos gibi uygulamalarda	26,27
E 1452	Nişasta Alüminyum oktenil suksinat	Topaklanma önleyici, taşıyıcı ve stabilizatör	Takviye gıdalarının içindeki vitaminleri hazırlamada	28,31
E 1505	Trietil sitrat	Lezzet çözücü, nem tutucu ve çözücü	Birçok gıda ürünlerinde	6,22,23
E 1517	Gliseril diasetat (diasetin)	Lezzet çözücü	Amerika’da taze meyveleri kaplamak için kullanılır	6,10
E 1518	Gliseril triasetat (triasetin)	Lezzet çözücü ve anti-fungal aktiviteye sahiptir	Amerika’da taze meyveleri kaplamak için kullanılır	6,9,10
E 1519	Benzil alkol	Taşıyıcı	Şarap, üzüm, vişne elma şarabı, mantar, kestane ve badem	29,32
E 1520	Propan-1, 2-diol (propilen glikol)	Lezzet çözücü, nem tutucu, nemlendirme ve dağıtma ajanı	Antioksidanlarda, petrol bazlı; krem merhem, kozmetik ve saç bakım ürünlerinde	6,9,23
E 1521	Polietilen glikol	Taşıyıcı, emülgatör ve parlayıcı	Gıda takviyesi	30,33