Türkiye’de Zeytinde Uygulanan Destekleme Politikaları

TÜRKİYE’DE ZEYTİN 5: TÜRKİYE’DE ZEYTİNDE UYGULANAN DESTEKLEME POLİTİKALARI

Türkiye’de zeytine doğrudan destekleme yapılmamaktadır. Zeytinyağına kg başına destekleme primi adı altında destek verilmektedir. Zeytinyağı ilk kez 1966 yılında Destekleme Alım kapsamına alınan 24 tarımsal üründen biri olarak, 1986 yılına kadar aralıksız olarak desteklenmiş, 1987-1990 yılları arasında destekleme kapsamından çıkarılmıştır. 1991 yılında yeniden destekleme kapsamına alınan zeytinyağı, 5 Nisan 1994 kararlarıyla birlikte tekrar destekleme kapsamı dışında bırakılmıştır. 

Uygulama zaman zaman yerini Birlik alım fiyatlarına bırakmış, 1998 yılından itibaren de destekleme ödemeleri prim ödemelerine dönüştürülmüştür. Prim ödemeleri ile Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve AB Ortak Tarım Politikalarına uyum sağlamak, ekonomiyi kayıt içine alarak vergi gelirlerini arttırmak, tarımsal kayıt ve envanter tutulmasını sağlamak, üretici ve sanayiciyi aynı zamanda koruyup üretimi teşvik etmek ve sanayiye dünya fiyatlarından hammadde sağlamak amaçlanmıştır.

Zeytinyağı üreticilerine, dönemsel olarak değişmekle birlikte “destekleme primi” adı altında doğrudan kg başına yapılan desteklerin tutarları belirlenirken, iç ve dış piyasa fiyatları, üretim maliyetleri, bütçe imkânları göz önünde bulundurulmaktadır.

Çizelge 1.’de Türkiye yıllar itibariyle zeytinyağına ödenen prim miktarları verilmiştir. Buna göre 2017 yılında destekleme prim miktarı 80 kr/kg’dır.

Çizelge 1.Türkiye’de Yıllar İtibariyle Zeytinyağına Ödenen Prim Miktarları

*T. C. Tarım ve Orman Bakanlığı

Zeytin üreticilerine prim desteği yanında 2003 yılından itibaren mazot ve gübre desteği sağlanmaktadır. Türkiye’de zeytin üreticilerinin yararlandıkları mazot desteği ve kimyevi gübre desteği ödemeleri 3 ayda bir yapılmaktadır. Çizelge 2.’de Türkiye’de zeytin üreticilerine yapılan destekler verilmiştir.

Çizelge 2.Türkiye’de Zeytin Üreticilerinin Yararlandıkları Mazot ve Gübre Desteği (TL)

*T.C. Tarım ve Orman bakanlığı

Sertifikalı zeytin fidanı kullanımını arttırarak, sağlıklı fidanlarla en az 10 dekar kapama zeytin bahçe tesisinin yaygınlaştırılması amacıyla, 2006 yılından itibaren zeytin üreticileri desteklenmektedir. Sertifikalı fidan desteklemeleri birim fiyat, alana göre ödeme miktarları aşağıdaki gibidir. Geleneksel zeytin bahçelerinin rehabilitasyonu desteği kapsamında dekar başına 100 lira ödeme yapılmaktadır¹.

Çizelge 3.Sertifikalı Zeytin Fidanı Destek Birim Fiyatları (TL/Da)

*T.C. Tarım ve Orman bakanlığı

2017 yılında yayımlanmış olan Destekleme ödemesinin uygulama esaslarının belirlendiği “Bitkisel Üretimde Biyolojik ve/veya Biyoteknik Mücadele Destekleme Ödemesi Uygulama Tebliği” kapsamında Biyoteknik Mücadele Destekleme Ödemesi olarak zeytine 30 tl/da destekleme ödemesi yapılmaktadır.

Zeytin ve zeytinyağında dış ticaret uygulamaları, Dünya Ticaret Örgütü Tarım Anlaşması çerçevesinde ülkemizce ihracat desteği verilebilecek 44 ürün/ürün grubu içerisinde yer alan zeytinyağı ve sofralık zeytin ihracatında ihracat iadesi ödemesi yapılmaktadır. 

6 Nisan 2012 tarihli ve 28256 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımlarına İlişkin Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu’nun 2012/2 No’lu Tebliği uyarınca; ihraç edilen ürünlerden daha yüksek katma değer sağlanması, ihracatta markalaşmanın teşvik edilmesi ve kutulu ihracatın arttırabilmesi amacıyla, küçük ambalajlarda ve markalı olarak yapılan ihracatlarda daha yüksek oranda ihracat iadesi yapılması kararlaştırılmıştır. 

Sofralık zeytinde; 

-2001.20.05 G.T.İ.P. altında yer alan zeytinler 18 kg’ın (net ağırlık) üzerinde ambalajlarda ihraç edilmeleri halinde mahsup hesabına dahil edilmez. 20.01, 20.04 ve 20.05 G.T.İ.P.’lerinde yer alan zeytin için ihracat iadesi oranı 50 TL/ton, miktar barajı % 55 ve azami ödeme oranı % 2,

– 2001.90.65.00.15,25; 2004.90.30.00.17,27 ve 2005.70.00.00.15,25 G.T.İ.P.’lerinde yer alan ve net ağırlığı 2-5 kg arasında (5 kg dahil) olan ambalajlarda, “tescilli Türk Markaları” ve “Made in Turkey” ibaresi ile ihraç edilen zeytinler için ihracat iadesi miktarı 252 TL/ton, miktar barajı % 55, azami ödeme oranı % 13,

-2001.90.65.00.14,24; 2004.90.30.00.16,26 ve 2005.70.00.00.14,24 G.T.İ.P.’lerinde yer alan ve net ağırlığı 1-2 kg arasında (2 kg dahil) olan ambalajlarda, “tescilli Türk Markaları” ve “Made in Turkey” ibaresi ile ihraç edilen zeytinler için ihracat iadesi miktarı 370 TL/ton, miktar barajı % 55, azami ödeme oranı % 13, 

-2001.90.65.00.13,23; 2004.90.30.00.15,25 ve 2005.70.00.00.13,23 G.T.İ.P.’lerinde yer alan ve net ağırlığı 1 kg’a kadar (1 kg dahil) olan ambalajlarda “tescilli Türk Markaları” ve “Made in Turkey” ibaresi ile ihraç edilen zeytinler için ihracat iadesi miktarı 540 TL/ton, miktar barajı % 55, azami ödeme oranı % 13 olarak uygulanır.

Zeytin sektöründe lisanslı depoculuk uygulamaları da son yıllarda önem kazanmaktadır. Örneğin sektörün önemli üretici birliklerinden Marmara Birlik Lisanslı Depoculuğu Geliştirme Projesi (Tarım Reformu Uygulama Projesi -C/3) kapsamında yapılan desteklerden faydalanarak, ileride oluşturacağı Zeytin ve Zeytinyağı Lisanslı Deposu’na devretmek üzere; 5.000 tonluk zeytinyağı deposu ve 13.000 tonluk sofralık zeytin deposu inşa etmiştir. Marmarabirlik bu depoları ile sektörde önemli bir kapasite oluşturmaktadır². 

Osman İnan 

osmaninan1985@gmail.com

02.05.2019

1 GTB (2018). 2017 yılı Zeytin ve Zeytinyağı Sektör Raporu. Nisan 2018.

2 GTB (2016). 2015 yılı Zeytin ve Zeytinyağı Sektör Raporu. Şubat 2016.