Kırsal Turizm: Osman İnan Yazdı

Kendimden kısaca biraz bahsedecek olursam, 2007 yılında Önder Çiftçi Projesinde staj yaptım, aynı yerde Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümünü 2008 yılında bitirip askere gidene kadar kaldım. 2009 ortalarında askerlik bitince Tarım Ekonomisi Bölümünde yüksek lisansa başladım. Aynı zamanda bir makine üretim şirketinde kalite bölümünde çalıştım ve ayrıca ailemin kendi arazilerinde 2011 yılı sonuna kadar tarım işiyle uğraştım. Bu tarihten 2014 yılı sonuna kadar Tarım ve Orman Bakanlığında uzman mühendis olarak çalıştım. AB ülkeleri ve Türkiye’de tarım ve kırsal kalkınmayla ilgili çalışmalar yaptım. Daha sonra 2016 yılı sonuna kadar kendi arazilerimde ceviz ve kavak yetiştiriciliği yaptım. O tarihten sonra kendi danışmanlık şirketimi kurup, gayrimenkul işine başladım. Bu dönemde yüksek lisansımı tamamladım. Tarım Ekonomisi Bölümünde doktora eğitimine başladım. Bunun yanında tarım işlerine devam etmekteyim. 2014 yılı sonundan beri de kamulaştırma, hukuk ve ceza davalarında bilirkişilik yapmaktayım. Tarım Ekonomisi Derneği, Zir. Müh. Odası ve Buğday derneğine üyeyim.

Tarım ve Hayvancılık Yazarlar

08.04.2019

A⁺

A^-

TÜRKİYE’DE KIRSAL KALKINMA 13: KIRSAL TURİZM

Bu haftaki yazıda kırsalın kalkınmasında önemli bir yeri olan kırsal turizm konusuyla ilgili kısa bilgiler vereceğim.

Kırsal kalkınma; Ülkelerin güçlü bir ekonomiye sahip olmalarının ve gelişmelerinin en temel unsurlarından birisidir. Kırsal kalkınmada en önemli faaliyet alanlarının bileşkesini ise kırsal turizm yer almaktadır. Tabiat zenginliklerinin, tarihi hatıraların, yöresel değerlerin vs. tanınması ve tanıtılması sosyal ve kültürel kalkınmayı da beraberinde getirecektir. Başka bir ifade ile ‘kırsal turizm’; Türkiye’de iç ve dış turizmin gelişmesinde ve dünyaya açılmasında en önemli kapı olacaktır¹.

Kırsal turizm turistlerin, doğal ortamlarda tatillerini geçirmek ve değişik kültürlerle bir arada olmak amacıyla kırsal bir yerleşmeye giderek, konaklamaları ve o kırsal yerleşmeye özgü etkinlikleri izlemeleri ya da katılmalarıyla gerçekleşen bir turizm türüdür²

Kırsal turizmin neleri kapsadığı ile ilgili tam bir tanımı yapılamasa da kırsal alanlarda gerçekleşen pek çok turizm çeşidini bunun içinde sayabiliriz; Doğa turizmi, kültür turizmi, köy turizmi, macera turizmi, aktivite turizmi, tarım turizmi, yeşil turizm, yabani hayvan turizmi, eko turizm, botanik turizmi, atlı doğa yürüyüşü, dağ turizmi, doğa yürüyüşü, mağara turizmi, yaban hayatı gözlemciliği, kuş gözlemciliği, av turizmi, akarsu turizmi, hava sporları, sportif olta balıkçılığı, su altı dalış turizmi, bisiklet turizmi, ipek yolu turizmi, çiftlik turizmi, gastronomi turizmi, rekreasyon turizmi, orienteering, yayla turizmi, flora turizmi, botanik turizmi, karavan turizmi, kır ve orman turizmi vb.³

Kırsal kalkınmanda asıl amaç kırsal nüfusun gelir düzeyini arttırarak yaşam standartlarını yükseltmek olmalıdır. Bu anlamda kırsal alanda çeşitlendirmenin arttırılması, insan kaynaklarının geliştirilmesi, kırsal nüfusun gelirini arttırıcı ekonomik etkinliklerin desteklenmesi, yaşam kalitesinin iyileştirilmesi, etkili örgütlenme ve her düzeyde katılımcılık önem taşımaktadır. Bu nedenle kırsal alan kalkınmasının sadece kırsal alanda baskın ekonomik sektör olan tarım sektörünün gelişimi üzerinde yoğunlaşan politikaların üretilmesinin yanında, kırsal sanayi ve içerisinde kırsal turizmin de yer aldığı kırsal hizmet sektörlerinin geliştirilmesine yönelik politikaların üretilmesi gerekmektedir⁴.

Kırsal turizmin desteklenmesi Avrupa Birliğinde (AB) 1994 yılı sonrasında en önemli konulardan biri olmuştur. AB’nin önemli ülkelerinde yaşanan sanayileşme süreci, kırsal alanlardan kentsel alanlara yapılan göçler, kırsaldaki halkın ekonomik yönden zayıf kalması kırsalda tarım dışı faaliyetlerin çeşitlendirilmesine önem verilmesini düşündürmüştür. Bu dönemde AB içinde Almanya, İtalya, İspanya, İrlanda başta olmak üzere neredeyse tüm ülkelerde kırsal turizm yatırımlarına desteklemeler verilmiştir. Gündem 2000 raporuyla kırsalda alternatif gelir sağlanması konusu üzerinde durulmuştur. AB ülkeleri ve aday ülkeler kırsal turizm konusuna bu dönemlerde ağırlık vermişlerdir. Sonrasında Türkiye gibi aday ülkelere yapılan yardımların tek bileşende toplandığı IPA –katılım öncesi yardım aracının beşinci bileşeni olan IPARD –kırsal kalkınma bileşeninde kırsal alanda ürün çeşitlendirmesi gerekliliği ve kırsal turizminde ürün çeşitlendirmesinde önemli olduğuna değinilmiştir.

2023 Turizm Eylem Planında ülkemiz turizminin iç ve dış potansiyeli, turizm alternatiflerinin çeşitlendirilmesi gerekliliği, iç turiste yönelik planlamalar yapılması gerekliliğinden bahsedilmiştir. Kırsal turizmin doğadan öğrenilecek pek çok şeyi öğretmesi gibi sosyal, kırsal alanlara para aktarılması gibi ekonomik ve ülkemizin zenginliklerinin nesilden nesile taşınması gibi beşeri yönlerinin, kır ve kentli insanlara karşılıklı etkileşimlerle kazandırılması sebebiyle unutulmamalıdır⁵.

Ülkemizde kırsal turizmin tatuta çiftlikleri, daha popüler oldukları için örnek veriyorum; Şirince, Beypazarı, Fethiye, Saros Körfezi, Kastamonu, Safranbolu vb. pek çok uygulamaları vardır.

Ülkemizde 2015-2018 Kırsal Kalkınma Eylem Planı, Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejesi, Güncel Tarım ve Kırsal Kalkınma Politikaları, IPARD programı sonrası uygulamalar, Turizm Stratejileri vb. politikalar kırsal turizmin önemi üzerinde durmaktadır. Bu bağlamda kırsal turizm desteklenecek konulardan en önemlilerinden biridir.

Ülkemizde kırsal turizm desteklemelerine kısacak bakacak olursak;

Öncelikle desteklemelerden yararlanabilmek için turizm teşvik belgesi alınması zorunludur. Genel teşvik uygulamaları kapsamında; KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti ve gelir vergisi stopajı desteği sağlanmaktadır. Buna ek olarak büyük ölçekli yatırımların teşviki kapsamında vergi indirimi, sigorta primi işveren desteği, sigorta primi desteği ve yatırım yeri tahsisi yapılmaktadır. Bölgesel teşvik uygulamalarıyla faiz desteğinden de yararlanılabilir. Yatırımın stratejik yatırım kabul edilmesi durumunda KDV iadesi de sağlanmaktadır. Hazine desteklemeleri olabileceği gibi, turizm kanununa göre de elektrik, su ve gaz, haberleşme ve yabancı personel çalıştırılması desteklemeleri de yapılmaktadır^6,7,8.

2009 yılı sonrası KOSGEB desteklemeleri hizmet sektörünü de kapsamıştır. Bu bağlamda danışmanlık desteği, eğitim desteği, araştırma ve geliştirme destekleri, yurtiçi fuarlarına katılım desteği, yurtiçi uluslararası ihtisas fuarlarına katılım desteği, yeni girişimci desteği, enerji verimliliği desteği, milli katılım dahilinde yurtdışı fuarlara katılım desteği, milli katılım dışındaki yurtdışı fuarlara katılım desteği, tanıtım desteği, yurtdışı iş gezisi desteği, eşleştirme desteği, yerel ekonomik araştırma desteği, nitelikli eleman istihdamı destekleri verilmektedir^6,7,8.

Kırsal alanlarda AB desteklemeleri kapsamında (IPARD) da uygulayıcı kuruluş olan Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme kurumu tarafından kırsal turizme yapım işleri (ana bina, yardımcı binalar; otel, motel yapımı gibi) ve makine ekipman kapsamında (işletme faaliyetleriyle ilgili; yatak, tv, beyaz eşya, konaklama ekipmanları vb. her türlü araç gereç için) proje bazlı desteklemeler yapılmaktadır. Desteklemeler işletme başına en az 15.000 eurodan, en fazla 500.000 euro yatırım bedeline kadar olmaktadır. Destekleme karşılıksız ödeme (hibe) şeklinde olup, proje bedelinin %50’sine kadar verilmektedir⁹.

Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK), kuruluşundan bugüne kadar, yatırımcılara 393 kırsal turizm projesine toplamda 174 milyon lira hibe ödemiştir. Bu projelerin toplam bütçesi 446 milyon lira ve bunların içerisinde butik otel, restoran, kafe, kamp yerleri ve rekreasyon alanları vb. sıralanmaktadır^10,11,12.

Görüldüğü üzere, kırsal turizm, kırsal alanda bir alternatif yatırım alanı ve gelir elde etme biçimidir. Devletin destekler yönde politikaları, kooperatiflerin bu konuda farkındalıklarının artması ve kırsal alanda kadının işgücüne katkısıyla gelecekte önemi artarak devam edecektir^13,14.

Konu ile ilgili daha fazla bilgi almak isteyenlerin Hikmet Haberal beyefendinin Turizmde Alternatif Ekolojik Turizm-Doğa Turizmi- Kırsal Turizm-Yayla Turizm isimli oldukça kapsamlı kitabını okumalarını öneririm.

Osman İnan

osmaninan1985@gmail.com

06.04.2019

http://www.kultur.gov.tr/Erişim Tarihi: 06.04.2019

https://www.tesvikler.net/2016/12/13/kirsal-turizm/Erişim Tarihi: 06.04.2019

https://www.atso.org.tr/yukleme/dosya/214ae752b62dcf8486cc7847f2835d45.pdfErişim Tarihi: 06.04.2019

1 GÜREL F (2018). Kırsal Turizm Alanında Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) Destekleri: Kastamonu Örneği. Yayınlanmamış makale. Kastamonu.

2 ÖZKAN E (2009). Türkiye’de kırsal kalkınma politikaları ve kırsal turizm. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı Kent ve Çevre Bilimleri Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.

3 HABERAL H (2015). Turizmde Alternatif Ekolojik Turizm-Doğa Turizmi-Kırsal Turizm-Yayla Turizmi. Detay Yayıncılık. Ankara. 1. Baskı. Ocak.

4 ÖZKAN E (2009). Türkiye’de kırsal kalkınma politikaları ve kırsal turizm. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı Kent ve Çevre Bilimleri Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.

5 Türkiye Turizm Stratejisi 2023. 2007-2013 Eylem Planı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://yigm.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/906,ttstratejisi2023pdf.pdf?0 Erişim Tarihi: 06.04.2019

6 https://www.karacadag.gov.tr/Dokuman/Dosya/www.karacadag.org.tr_249_IC6Y82BF_turizm_tesvik_sunumu.pdf Erişim Tarihi: 06.04.2019

7 TOKTAŞ İ (2018). Turizm Sektörüne Sağlanan Teşvik ve Destekler. Kültür ve Turizm Bakanlığı.

8 2634 Sayılı Turizm Teşvik Kanunu. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2634.pdf Erişim Tarihi: 06.04.2019.

9 https://www.halkbankkobi.com.tr/Channels/Girisimcilere-Ozel/Is-Fikirleri/Kirsal-Alandaki-Turizm-Yatirimlarina-Devlet-Destegi/1620 Erişim Tarihi: 06.04.2019

10 https://www.tkdk.gov.tr/ProjeIslemleri/BasvuruPaketiHazirlamaDokumanlari/10 Erişim Tarihi: 06.04.2019.

11 USLU Ö s ve KAYA A R (2015). Kırsal Turizm Alanında Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) Destekleri: Kahramanmaraş Örneği. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi.

12 https://www.sabah.com.tr/turizm/2018/11/19/kirsal-turizme-174-milyon-lira-hibe Erişim Tarihi: 06.04.2019

13 ALDIRMAZ AKKAYA F (2018). Türkiye’de kadın kooperatiflerinin sürdürülebilir kırsal turizmdeki önemi ve finansal performanslarının analizi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı / Muhasebe Finansman Bilim Dalı. Doktora Tezi.

14 ÖZCAN E Ö ve Şanlıoğlu Ö (2017).Türkiye’de Uygulann Turizm Teşvik Politikaları ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezinden türetilmiş bir çalışma. Kayseri.

TÜRKSOY N (2018). Saroz Bölgesinin Kırsal Kalkınmasında Turizm Aktivitelerinin Rolü. Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Doktora Tezi. Tekirdağ.

ÇOLAK O (2009).Turistik ürün çeşitlendirme kapsamında kırsal turizm ve kırsal turizm işletmeciliği: Şirince örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm Anabilm Dalı. Yüksek Lisans Tezi.

YILDIRIM G (2018). Kırsal turizm kapsamında Türkiye’de çiftlik turizminin değerlendirilmesi: Tatuta çiftlikleri örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı Turizm İşletmeciliği Bilim Dalı.

ONGUN U (2015). Kırsal turizmin kırsal kalkınmaya etkisi: Şirince örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı. Doktora Tezi.

UÇAR M (2010). Kırsal turizmin sosyo-ekonomik yapıya etkisi ve Fethiye örneği. Muğla Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.

KURT İ B (2009). Beypazarı ilçesinde kırsal turizm. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı Beşeri ve İktisadi Coğrafya Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.