Türkiye’de Zeytin Üretimi Ve Tüketimi: Osman İnan Yazdı

TÜRKİYE’DE ZEYTİN 3: TÜRKİYE’DE ZEYTİN ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ

Dünyada ve Türkiye’de zeytin tüketimine bakacak olursak;

Dünya sofralık zeytin tüketimi 2017 sezonunda 2016 sezonuna göre 157 bin ton artış göstermiştir. AB ülkelerinde %12’lik artış gözlemlenirken, Türkiye tüketiminin de %7 artmış olduğu tahmin edilmektedir. 2017 yılı AB tüketimi 601.000 ton, Türkiye 350.000 ton, ABD 203.000 ton, Brezilya 114.000 ton, Suriye 112.000 ton, onları Fas 30.000 ton, Tunus 25.000 ton ve Avustralya 21.000 tonla izlemektedir.  

Çizelge 1.’de Türkiye’de 2007 – 2016 yılları arasında sofralık zeytin tüketimi verilmektedir. Buna göre 2007 yılında 190.000 ton olan zeytin tüketimi yıllar içinde artarak devam etmiş, 2016 yılında 350.000 tona ulaşmıştır. 

Çizelge 1. Türkiye’de Sofralık Zeytin Tüketimi (2012 – 2016)

*T.C. Tarım ve Ormancılık Bakanlığı 2017 Yılı Zeytin ve Zeytinyağı Sektör Raporu

Türkiye’de Zeytin Üretimine bakacak olursak;

Sofralık zeytin ve zeytinyağı konusunda faaliyet gösteren tarım satış kooperatifleri birlikleri Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği (31 adet kooperatifle, yaklaşık 22.000 üretici) ve Marmarabirlik (7 adet kooperatifle, yaklaşık 30.000 üretici) doğrudan alım yaparak sektörün içinde üretim, işleme ve pazarlama faaliyetleri gerçekleştirmektedir.

Birlikler, kimyevi gübre, zirai ilaç gibi ana üretim girdilerinde ortaklarına ayni kredi verdikleri gibi, mali yapılarının uygun olduğu dönemlerde nakdi kredi de verebilmektedirler. Ayrıca, üreticilerine yönelik eğitim ve yayım çalışmaları da gerçekleştirmektedirler.

Zeytinyağı üretimi ile uğraşan zeytinyağı tesisleri üreticiden zeytin alımı yapmaktadır. Bunun yanında zeytin tüccarları da üreticiden alım yaparak toptancıya ya da perakendeciye ürün pazarlamaktadır. Şekil 1.’de zeytinin yurtiçi pazarlamasında en çok karşılaşılan durumlar şekillendirilmiştir.

Şekil 1. Zeytin Yurtiçi Pazarlama Kanalı

Kaynak: Pehlivan Gürkan (2005)

Çizelge 2.’de Türkiye’de meyve veren ve vermeyen yaşta sofralık zeytin ağaç sayıları verilmiştir. 2008 yılında 33.599.163 olan meyve veren yaşta ağaç sayısı, 2017 yılında 47.675.780 adede yükselmiştir. 

Çizelge 2. Türkiye’de Meyve Veren ve Vermeyen Yaşta Sofralık Zeytin Ağacı Sayıları (2008 – 2017)

*TÜİK

Çizelge 3.’de Türkiye’de meyve veren ve vermeyen yaşta yağlık zeytin ağaç sayıları verilmiştir. 2008 yılında 72.539.733 olan meyve veren yaşta ağaç sayısı, 2017 yılında 100.587.005 adede yükselmiştir. 

Çizelge 3. Türkiye’de Meyve Veren ve Vermeyen Yaşta Yağlık Zeytin Ağacı Sayıları (2008 – 2017)

*TÜİK

Çizelge 4.’de Türkiye’de sofralık zeytinlerde toplu meyveliklerin alanı, verim ve üretim miktarı verilmiştir. 2008 yılında 2.126.965 dekar olan toplu meyveliklerin alanı, 2017 yılında 2.264.912 dekar olarak ölçülmüştür. 2017 yılında ağaç başına verim 10 kg olarak hesaplanmıştır. 2008 yılında 512.103 ton olan üretim miktarı 2017 yılında 460.000 ton olarak hesap edilmiştir.

Çizelge 4. Türkiye’de Sofralık Zeytinliklerde Toplu Meyveliklerin Alanı, Verim ve Üretim Miktarı (2008 – 2017)

*TÜİK

Çizelge 5.’de Türkiye’de yağlık zeytinlerde toplu meyveliklerin alanı, verim ve üretim miktarı verilmiştir. 2008 yılında 5.616.736 dekar olan toplu meyveliklerin alanı, 2017 yılında 6.195.707 dekar olarak ölçülmüştür. 2017 yılında ağaç başına verim 16 kg olarak hesaplanmıştır. 2008 yılında 952.145 ton olan üretim miktarı 2017 yılında 1.640.000 ton olarak hesap edilmiştir. Bu arada 1 kg zeytinyağı elde etmek için kullanılan zeytin miktarı 6-7 kg arasında değişmektedir.

Çizelge 5. Türkiye’de Yağlık Zeytinliklerde Toplu Meyveliklerin Alanı, Verim ve Üretim Miktarı (2008 – 2017)

*TÜİK

Çizelge 6.’da Türkiye’de zeytin üreticisi eline geçen fiyatlar verilmiştir. Buna göre 2017 yılında ortalama zeytin üreticisinin eline kilogram başına sofralık zeytin’de 4,93 tl, yağlık zeytin’de 3,62 tl geçmiştir.

Çizelge 6. Zeytin Üreticisi Eline Geçen Fiyatlar (2008 – 2017)

*TÜİK

Osman İnan

osmaninan1985@gmail.com

18.04.2019

GTB (2018). 2017 yılı Zeytin ve Zeytinyağı Sektör Raporu. Nisan 2018.

Pehlivan Gürkan N (2015). Turkish Olive and Olive oil Sectoral Innovation System: A Functional – Struc­tural Analysis. PhD Thesis. Middle East Technical University (METU). Ankara. http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12619517/index.pdf