Gıda Güvenliğine Genel Bakış: Hilal Öztürk Yazdı

Hilal Öztürk
Hilal Öztürk gıda mühendisliği bölümünden mezun olup hali hazırda Endüstri Mühendisliği okumaktadır. Hilal Öztürk, gıda mühendisliği eğitimi boyunca daha çok gıda güvenliği, gıdada bulunan mikroorganizmalar ve fito-kimyasalların insan üzerindeki etkileri üzerine araştırmalar ve okumalar yaptı. Öztürk, yine bu konular başta olmak üzere gıdanın çeşitli alanlarıyla ilgili yazılarıyla sitemizde katkıda bulunmaktadır.
19.06.2019
A+
A-

 

Gıda Güvenliğine Giriş: Önemi, Türkiye ve Dünyada Durumu ve Tanımlar

İnsanların sağlıklı olmaları, hayatlarını ve fiziksel gelişimlerini devam ettirebilmeleri için güvenli gıdaya yeterli oranda ulaşabilmeleri ile beraber yeterli ve dengeli beslenmeleri gerekir. Bu ihtiyaçların yiyeceklerden alınması durumunda bu yiyeceklerin güvenli ve sağlıklı olması önem teşkil eder nitekim Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 5. maddesine göre, güvenli olmayan gıda ve bu gıdalarla etkileşime geçen madde ve malzemeler piyasaya çıkarılamaz (1).

Gıdanın Küresel Durumu

Dünyada gıda güvenliği sağlanamadığı için besinlerle alakalı sorunlar artmaktadır. Örnek vermek gerekirse 2017 Dünyada Gıda Güvenliği ve Beslenme (2) raporuna göre; Gıda Güvensizliği Deneyimi Ölçeği (GGDÖ), gıda güvenliğinin içler acısı halini yansıtmaktadır. Rapor, Food and Agriculture Organization (FAO- Gıda ve Tarım Organizasyonu) tarafından 2014, 2015 ve 2016 yıllarında yaklaşık 150 ülkede toplanan verilerle, dünyadaki on kişiden yaklaşık birinin (%9,3) şiddetli gıda güvensizliğinden mustarip olduğunu ve bunun 689 milyon kişiye karşılık geldiğini ortaya koymaktadır. Bununla beraber, Afrika, nüfusun %27.4’üne ulaşan şiddetli gıda güvensizliğinin en üst düzeyine sahiptir. Bu oran, 2016’da başka herhangi bir bölgeden neredeyse dört kat daha fazladır. Ayrıca, Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) Haziran 2019 yılı verilerine göre tahminen 600 milyon insan -dünyada yaklaşık 10 kişiden 1’i- güvenli olmayan, kirlenmiş olan yiyecekleri yedikten sonra hastalanmaktadır ve her yıl 420.000 kişinin öldüğü gösterilmektedir (3). Bu sebeple; gıda güvenliği nedir, gıda bozulmasının sebepleri nelerdir ve gıda güvenliğinin yöntemlerinin neler olduğuna dair bir yazı dizisi kaleme alınmıştır.

Gıda Güvenliğinde Tehditler

Gıda güvenliğiyle alakalı tehlikeler çevre kirliliği, değişen tüketim alışkanlıkları, gıda ve yemek üretimlerin de artış, eğitim ve gelir düşüklüğü, yetersiz veya iyi tatbik edilmeyen mevzuatlar, gıdaların saklama süresinin artırılması, kontrolsüz gıda üretimi, denetim uygulamalarının yetersizliği veya gereğince yapılmaması, gıda üretiminde yeni teknolojilerin kullanımı, nüfus artışı gibi nedenlerle artmaktadır.  Kısacası, hayatımızın ana maddesi olan besinler, çiftlikten tüketicinin sofrasına gelene kadar geçen zaman ve aşamalarda gıda güvenliğinin yeterince sağlanamaması sebebiyle gıdalar, bozularak sakıncalı hale gelir ve sağlığımız için tehlikeli olabilmektedir (4).

Gıda Güvenliğinin Kapsamı

Gıda güvenliği, her türlü gıda türünün uygun şekilde depolanmasını, hazırlanmasını ve korunması konularını ele alır. Böylece tüketim için güvenli olmasını sağlamak için çeşitli kaynak ve stratejilerin kullanılması olarak tanımlanır. Genel tanım olarak; gıda güvenliği, gıda kaynaklı hastalıklara neden olacak fiziksel, biyolojik ve kimyasal tehlikeleri önleyecek şekilde gıdanın hammadde olarak işlenmesinden son tüketiciye ulaştırılmasına kadar bütün adımların gıda güvenliği yönetim sistemleri ile uygulanmasıdır (5,6). Fiziksel, biyolojik ve kimyasal tehlikeler, gıda tehlikesi konusunun alt başlıkları olarak bulunur ve maddeleridir. Ayrıca, besin hijyeni konusu da gıda güvenliğini sağlamak için önemli tedbir yöntemlerinden biridir.

Gerekli Terimler

Gıda güvenliğini sağlamak ve ne olduğunu anlamak için bazı önemli terimler bulunmaktadır. Bu terimlerin tanımları da aşağıda teker teker verilmiştir;

Besin hijyeni, besin zincirinin her aşamasında besinlerin güvenliği ve uygunluğunu sağlamak için gerekli tüm şartlar ve önlemlerdir.

Güvenli gıda, tüketildiği zaman insana zarar vermeyen besindir.

Gıda tehlikesi, yiyeceği kirletebilecek veya tüketiciye zarar verebilecek herhangi bir şey olarak tanımlanır. Gıdaların kirlenmesi ise, yemeğe istemeden eklenen zararlı maddeleri ifade eder. Bu maddeler doğal kaynaklardan veya çevre kirliliğinden gelebilir veya gıda işlemesinden kaynaklanabilir.

Bu yazıda gıda güvenliğinin tanımı, amacı ve spesifik terimlerin tanımlarına yer verilmiştir. Bir dahaki yazımızda da gıda bozulmasındaki etkilerden biri olan biyolojik tehlikelerin neler olduğu ve bilinmesi gereken önemli noktalar ele alınacaktır.

 

Hilal Öztürk

ozturk95@hotmail.com

 

 

Hilal Öztürk Gıda Mühendisliği mezunu olup hali hazırda Endüstri Mühendisliği okumaktadır. Hilal Öztürk, Gıda Mühendisliğinde daha çok Gıda Güvenliği, gıdada bulunan mikroorganizmalar ve fito-kimyasalların insan üzerindeki etkileri üzerine araştırmalar ve okumalar yaptı. Öztürk, yine bu konular başta olmak üzere Gıda alanıyla ilgili yazılarıyla sitemizde yazılar yazmakta.

  1. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/09/20080926-4.htm
  2. https://www.tarimorman.gov.tr/ABDGM/Belgeler/Uluslararas%C4%B1%20Kurulu%C5%9Flar/SOFI_2017_TUR.pdf
  3. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/food-safety
  4. Erkmen O (2010) Gıda kaynaklı tehlikeler ve güvenli gıda üretimi. Derleme Makale. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2010; 53: 220-235.
  5. https://www.ggd.org.tr/sss2.php?bolum=236#s1102
  6. https://www.akalkurumsal.com.tr/gida-guvenligi-hakkinda-bilgi
YORUMLAR

Bir Cevap Yazın